Mastositoz Nedir? Belirtileri, Türleri ve Tedavi Seçenekleri

Mastositoz, bağışıklık sisteminin önemli hücrelerinden biri olan mast hücrelerinin anormal şekilde çoğalmasıdır. Bu durum vücutta birikmeye yol açar.

Mastositoz nadir ve karmaşık bir hastalıktır. Bu birikim, allergic reactions (alerjik reaksiyonlar), ciltte lekeler, sindirim sistemi sorunları ve sistemik belirtilerle kendini gösterebilir. Hastalık, immune system bozukluklarına bağlı olarak ilerleyebilir.

Bu yazıda, mastositoz nedir konusunu ele alacağız. Ayrıca, sistemik mastositoz, kutanöz mastositoz ve bebeklerde mastositoz hakkında bilgi vereceğiz. Mastositoz tetikleyen yiyecekler ve mastositoz diyeti de önemli. Son olarak, mastositoz tedavisi ve mastositoz kanser midir sorularını da yanıtlayacağız.

Mastositoz hastalığı, number of mast cells yani mast hücrelerinin sayıca artmasıyla karakterizedir. Normalde histamin ve benzeri kimyasallar salgılayan bu hücreler, bağışıklık sistemi fonksiyonlarında görev alır. Ancak anormal şekilde çoğaldıklarında, birçok dokuda hasara yol açabilirler.

Mastositoz olan kişiler çeşitli sorunlarla doktora giderler. Bu sorunlar arasında ciltte kızarıklık, mastositoz lekeleri, kaşıntı, nefes darlığı, karın ağrısı ve ishal bulunur. Bu tablo, bone marrow biopsies ve blood count gibi ileri tanı testleriyle netleştirilir.

Mastositoz çeşitleri, hastalığın yayılımına göre iki ana gruba ayrılır:

1. Kutanöz Mastositoz (Cutaneous Mastocytosis)

Kutanöz mastositoz nedir? Ciltte sınırlı şekilde görülen formudur. Bu türde, mast hücreleri sadece deride birikir. En yaygın türü, ürtiker pigmentoza (urticaria pigmentosa) adı verilen ciltte kırmızı-kahverengi skin lesions ile kendini gösterir.

• Bebeklerde mastositoz genellikle bu formda ortaya çıkar.
• Ciltte kaşıntı, kızarıklık, kabarma gibi belirtilerle tanınır.

Kutanöz mastositoz tedavisi, genellikle topikal kremler ve antihistaminiklerle yapılır.

2. Sistemik Mastositoz (Systemic Mastocytosis – SM)

Sistemik mastositoz nedir? Bu formda, mast hücreleri sadece ciltte değil, birçok organda da bulunur. Bu organlar arasında kemik iliği, karaciğer, dalak ve sindirim sistemi vardır. Systemic mastocytosis SM olarak da adlandırılır.

• Karın ağrısı ishal, bulantı, baş dönmesi, halsizlik, nefes darlığı, kemik ağrısı gibi çok sayıda belirti ortaya çıkar.
• Bu tür, yaşam kalitesini düşüren ve ciddi komplikasyonlara neden olan daha ağır bir tablodur.

Mastositoz belirtileri, hastalığın türüne göre değişir. Bu türler kutanöz mastositoz ve sistemik mastositoz olarak bilinir. Ayrıca, mast hücreleri vücutta hangi organ veya dokularda biriktiğine de bağlıdır. Ancak genel olarak hem çocuklarda hem de yetişkinlerde şu semptomlar gözlemlenebilir:

Ciltte Kahverengi Lekeler, Döküntüler ve Kaşıntı

En sık görülen ve dikkat çeken belirtilerden biridir. Mastositoz lekeleri, genellikle gövde, kollar ve bacaklarda görülür. Bu lekeler ürtiker pigmentoza adı verilen cilt bozukluğu şeklinde ortaya çıkar.

Lekeler, dokunulduğunda kabarabilir, kaşınabilir ya da ağrılı hale gelebilir. Bu cilt lezyonları kutanöz mastositozun tipik belirtisidir.

Özellikle bebeklerde mastositoz bu tür cilt bulguları ile kendini gösterir. Deride yaygın ya da bölgesel döküntüler, bazı durumlarda ilk ve tek belirti olabilir.

Karın Ağrısı, İshal ve Mide Problemleri

Mastositoz olanlar arasında yaygın olarak bildirilen şikâyetlerden biri de gastrointestinal sistemle ilgilidir. Mast hücrelerinin sindirim sistemi duvarında birikmesi sonucu:

• Sürekli veya ataklar hâlinde gelen karın ağrısı
• Kronik veya tekrarlayan ishal
• Mide yanması, gaz, şişkinlik
• Bulantı, bazen kusma

gibi belirtiler görülebilir. Bu durum, sistemik mastositozda oldukça yaygındır ve hastanın yaşam kalitesini ciddi oranda etkileyebilir.

Baş Dönmesi ve Halsizlik

Mast hücrelerinin saldığı histamin ve diğer kimyasallar, kan damarlarında genişlemeye neden olarak tansiyonu düşürebilir. Bu da sıklıkla:

• Ani gelen baş dönmeleri
• Ayakta durmakta zorlanma
• Sürekli yorgunluk ve enerji eksikliği

gibi belirtilerle kendini gösterir. Özellikle hızlı ayağa kalkma veya uzun süre ayakta kalma sonrasında bu şikâyetler daha belirgin olabilir.

Nefes Darlığı ve Göğüs Sıkışması

Abnormal mast cells solunum yollarını etkilediğinde, astım benzeri tablolar ortaya çıkabilir. Histaminin bronşlarda daralmaya neden olması sonucu:

• Ani gelişen nefes darlığı
• Göğüste baskı hissi
• Hırıltılı solunum
• Egzersiz sırasında çabuk yorulma

gibi solunumla ilgili problemler görülebilir. Bu belirtiler zaman zaman alerjik reaksiyonlarla karışabilir.

Alerjik Reaksiyonlar (Örneğin Ani Tansiyon Düşmesi)

Mastositozun en tehlikeli yönlerinden biri de şiddetli alerjik reaksiyonlara eğilimdir. Alerjenlerle temas etmek ya da bazen belirgin bir tetikleyici olmadan, anafilaksi adı verilen tehlikeli reaksiyonlar gelişebilir

• Ciltte yaygın kızarıklık ve kaşıntı
• Dil veya boğazda şişme
• Nefes alma güçlüğü
• Hızlı nabız
• Ani tansiyon düşmesi (şok durumu)

Bu gibi durumlar sistemik mastositoz hastalarında acil tıbbi müdahale gerektirebilir. Bu nedenle bu kişilerin yanlarında adrenalin otoenjektörü (epinefrin kalemi) taşımaları önerilir.

Anemi ve Kan Değerlerinde Düşüklük

Mastositoz hastalığı, kemik iliğini etkilediğinde kan hücrelerinin üretimi baskılanabilir. Bu da çeşitli hematolojik sorunlara yol açar:

• Kansızlık (anemi): Solukluk, halsizlik, nefes darlığı
• Beyaz kan hücresi düşüklüğü: Sık enfeksiyon geçirme
• Trombositopeni (kan pulcuğu düşüklüğü): Kolay morarma, burun kanaması

Bu tablo, genellikle ileri düzey systemic mastocytosis SM hastalarında görülür.

Aşırı Duyarlılık Gelişimi

Mastositoz olanlarda, bağışıklık sistemi çevresel uyarıcılara karşı aşırı tepki verebilir. Bu durum, alerjenlerle karşılaştıklarında beklenmedik ve şiddetli tepkilerin gelişmesine neden olur. Örneğin:

• Böcek ısırıkları
• İlaçlar
• Bazı yiyecekler (Bkz: mastositoz tetikleyen yiyecekler)
• Isı değişimleri ve stres

Bu tetikleyiciler mast hücrelerini aktive eder ve ani semptomlara yol açabilir. Bu nedenle bu hastalarda hem mastositoz diyeti hem de çevresel faktörlerin dikkatli yönetimi çok önemlidir.

Mastositoz neden olur? sorusu hâlâ net olarak cevaplanamasa da, bazı vakalarda c-kit gen mutasyonu saptanmıştır. Bu mutasyon, mast hücrelerinin çoğalmasını düzenleyen bir protein reseptörünü etkiler. Genetik yatkınlık, bağışıklık sistemi düzensizlikleri ve bazı çevresel faktörler hastalığın oluşmasında rol oynayabilir.

C-kit gen mutasyonu önemli bir etken olarak tanımlanır. Bu mutasyon, mast hücrelerinin kontrolsüz çoğalmasına neden olan bir protein reseptörünü etkiler. Ayrıca:

• Genetik yatkınlık
• Bağışıklık sisteminde dengesizlikler
• Çevresel tetikleyiciler (ilaçlar, böcek ısırıkları)

hastalığın ortaya çıkmasına katkıda bulunabilir.

Mastositoz tetikleyen yiyecekler, özellikle histamin içeren veya histamin salınımını uyaran besinlerdir. Bunlar arasında:

• Fermente ürünler: peynir, yoğurt, turşu
• Alkol (özellikle kırmızı şarap)
• Deniz ürünleri, çikolata, domates
• Kuruyemişler
• İşlenmiş etler: salam, sosis

Mastositoz diyeti, bu tür besinlerden uzak durularak planlanmalıdır. Mastositoz beslenme düzeninde, mast hücrelerini tetiklemeyen ve bağışıklığı destekleyen gıdalar yer alır.

Mastositoz tanı kriterleri, hastalığın formuna göre değişen testler ile belirlenir:

• Cilt biyopsisi (kutanöz mastositoz için)
• Bone marrow biopsies (sistemik mastositoz için)
• Kan testleri: blood count, triptaaz düzeyi
• C-kit mutasyon testi
• Organ fonksiyon testleri

Bu testler sonucu mastositoz hastalığı nedir, hangi formda seyreder ve nasıl bir yol izlenmelidir sorularına cevap bulunur.

1. Medikal Tedavi

Mastositoz tedavisi, belirtilere yönelik ve hücrelerin etkisini azaltmaya yönelik yapılır:

• Antihistaminikler: Kaşıntı, döküntü gibi allergic reactions kontrol altına alınır.
• Kortikosteroidler: İltihabi süreci baskılar.
• Mast hücre stabilizatörleri: Abnormal mast cells salınımını engeller.
• Kemoterapi: Özellikle kemik iliği tutulumu olan sistemik vakalarda kullanılır.
• Topikal tedavi: Kutanöz mastositoz olan hastalarda krem tedavisi uygulanır.

2. Mastositoz Bitkisel Tedavi ve Destekleyici Yöntemler

Mastositoz bitkisel tedavi, doğrudan tedavi edici olmasa da bağışıklığı desteklemek için önerilebilir:

• Zerdeçal
• Rezene
• Melisa çayı
• Düşük histaminli bitki çayları

Ancak bu ürünler, mutlaka mastositoz uzmanı doktor kontrolünde kullanılmalıdır.

Mastositoz kanser midir? sorusu sıklıkla merak edilir. Her mastositoz kanser değildir. Kutanöz mastositoz genellikle iyi huyludur.

Ancak bazı sistemik mastositoz vakalarında, lösemiye dönüşebilen agresif alt tipler görülebilir. Bu nedenle, düzenli takip şarttır.

Mastositoz tehlikeli mi? sorusunun cevabı, hastalığın türüne ve ciddiyetine bağlıdır. Kutanöz mastositoz genellikle iyi huyludur. Ancak, sistemik mastositoz yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Bu durum organ yetmezliği gibi sorunlara yol açabilir.

Bu nedenle erken teşhis ve düzenli takip kritik önemdedir.

Mastositoz nasıl geçer? Tam anlamıyla “geçme” terimi yerine “kontrol altına alma” daha doğru olur. Uygun tedavi, iyi bir beslenme, tetikleyicilerden kaçınma ve bir mastositoz uzmanı ile düzenli takip, hastalığın etkilerini azaltabilir.

Mastositoz, belirtileriyle ortaya çıkan, nadir fakat sistemik etkiler yaratabilen bir hastalıktır. Mastositoz tanı kriterleri doğrultusunda yapılan doğru sınıflandırma ve kişiye özel tedavi planlaması, hastalığın seyrini olumlu etkiler.

A Life Sağlık Grubu, mastositoz tedavisi nedir sorusunu uzman hekimleriyle yanıtlar. Ayrıca, kutanöz mastositoz tedavisi, sistemik mastositoz yönetimi ve mastositoz diyeti oluşturma konularında da size yardımcı olur. Mastositoz beslenme planlamasında da destek sağlar.

Unutmayın, her belirti ciddiye alınmalı ve mastositoz uzmanı doktor rehberliğinde hareket edilmelidir. Erken teşhis, doğru müdahale ile yaşam kalitenizi artırabilirsiniz.