Kanda Enfeksiyon (Sepsis) Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Halk arasında "kanda enfeksiyon" veya "kanda iltihap" olarak da bilinir. Vücudun enfeksiyona karşı verdiği aşırı ve kontrolsüz bağışıklık tepkisidir. Bu durum, enfeksiyona neden olan mikroorganizmaların kana geçmesiyle başlar.

Bağışıklık sistemi aşırı tepki verirse, organ yetmezlikleri gelişebilir. Tıpta sepsis nedir? sorusunun yanıtı, yalnızca bir enfeksiyon durumu değil, aynı zamanda hayati tehlike arz eden sistemik bir yanıt bozukluğudur.

Sepsis, halk arasında farklı isimlerle anılmaktadır. Bunlar arasında sepsi, sepsis hastalığı ve sepsis enfeksiyonu vardır. Bazı kaynaklarda ise kan zehirlenmesi olarak geçer.

Tıbbi literatürdeki doğru tanımıyla sepsis ne demek? diye sorulduğunda, bu durum vücudun enfeksiyona karşı verdiği sistemik inflamatuvar cevabın organ hasarına yol açması şeklinde açıklanabilir.

Kanda enfeksiyon neden olur? sorusuna verilecek cevap, farklı enfeksiyon kaynaklarının kana yayılmasıdır. En yaygın nedenler şunlardır:

• Bakteriyel enfeksiyonlar (özellikle gram negatif bakteriler)
• Viral enfeksiyonlar
• Mantar enfeksiyonları
• İdrar yolları enfeksiyonu
• Zatürre gibi solunum yolu enfeksiyonları
• Cilt yaraları ya da ameliyat sonrası enfeksiyonlar

Özellikle bağışıklığı zayıflamış kişilerde bu mikroorganizmalar daha kolay kana geçerek sepsis tablosunu başlatabilir. Yenidoğanda sepsis ise doğumdan sonra geçirilen enfeksiyonların sistemik hale gelmesiyle ortaya çıkar ve hayati risk taşır.

Vücudun enfeksiyon ile karşılaşması sonrası bağışıklık sistemi harekete geçer. Ancak bu yanıt çok fazla olursa, damar geçirgenliği artar. Kan basıncı düşer.

Oksijen taşınması bozulur ve organların fonksiyonları bozulmaya başlar. Bu sürece sepsis evreleri adı verilir:

1. Basit sepsis: Enfeksiyona sistemik yanıt (ateş, nabız artışı, solunum değişiklikleri) gelişir.
2. Ağır sepsis: Organ yetmezliği belirtileri başlar.
3. Septik şok: Kan basıncının kontrolsüz düşmesi sonucu çoklu organ yetmezliği gelişir.

Bu evrelerin tümü, sepsis kriterleri doğrultusunda değerlendirilir.

Belirtileri, hafiften şiddetliye doğru ilerleyen, çok geniş bir yelpazede kendini gösterebilir. Erken tanı için aşağıdaki belirtiler hayati öneme sahiptir:

• Yüksek veya düşük vücut sıcaklığı
• Hızlı kalp atış hızı
• Nefes darlığı, hızlı solunum
• Şiddetli titreme, üşüme
• Düşük tansiyon
• Baş dönmesi
• Bilinç değişikliği, konfüzyon
• Ağrı (özellikle kaslarda, başta ya da enfeksiyon bölgesinde)
• İdrar miktarında azalma
• Ciltte solukluk, morarma

Kimi zaman sinsi şekilde ilerleyebilir. Bu yüzden “enfeksiyon ağrı yapar mı?” gibi şüphelerle başlayan durumların ciddiyetle ele alınması gerekir. Belirtileri nelerdir? sorusu, özellikle enfeksiyon geçmişi olan bireylerde dikkatle izlenmelidir.

Klinik belirtiler ve laboratuvar testleri ile açıklanabilir. Öncelikle:

• Tam kan sayımı, C-reaktif protein (CRP), prokalsitonin gibi iltihap göstergeleri incelenir.
• Kültür testleri ile enfeksiyonun kaynağı belirlenmeye çalışılır.
• Sepsis tanı kriterleri çerçevesinde, hastanın vital bulguları (nabız, tansiyon, ateş) değerlendirilir.
• Organ fonksiyonlarını ölçen testlerle sepsis'in ilerleme durumu saptanır.

Bu süreçte doktorlar genellikle “sepsis diagnosis” için qSOFA skoru gibi uluslararası kılavuzları kullanır.

Sepsis riski taşıyan kişiler genellikle şu özelliklere sahiptir:

• Bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler (kanser tedavisi görenler, HIV hastaları)
• Kronik hastalıklar (şeker hastaları, kalp yetmezliği, KOAH)
• Yaşlılar ve bebekler
• Yoğun bakım hastaları
• Cerrahi müdahale sonrası enfeksiyon geçirenler

Ayrıca kateter, solunum cihazı, açık yara gibi enfeksiyon kaynağı oluşturabilecek faktörler de sepsis neden olur? sorusuna katkı sağlar.

Sepsis nasıl tedavi edilir? sorusunun yanıtı, vakaya ve hastalığın evresine göre değişir. Ancak genellikle aşağıdaki tedavi yöntemleri uygulanır:

1. Antibiyotik Tedavisi

Sepsis, çoğu zaman bakteriyel enfeksiyonlar kaynaklı olduğundan, geniş spektrumlu antibiyotikler hemen başlanır. Kültür sonuçlarına göre antibiyotikler hedefe yönelik değiştirilebilir.

2. Sıvı ve Damar İçi Destek

Kan basıncını korumak için damar yoluyla sıvı tedavisi uygulanır. Gerekirse damar büzücü ilaçlar (vazopressörler) kullanılır.

3. Yoğun Bakım ve Destekleyici Tedaviler

Organ yetmezliklerinin geliştiği durumlarda yoğun bakım ünitelerinin desteği gerekir. Gerekirse solunum cihazı, diyaliz gibi uygulamalar yapılır.

4. Kaynağın Kontrolü

Sepsis'e neden olan enfeksiyon kaynağı (apse, enfekte kateter, enfekte yara vb.) belirlenebilir. Bu durumda cerrahi müdahale veya drenaj yapılabilir.

Sepsis’in iyileşme süreci birçok farklı faktöre bağlıdır. Sepsis iyileşir mi? sorusu, hastalığın şiddetine, kişinin sağlık durumuna, müdahale süresine ve tedaviye verilen yanıta bağlıdır. Sepsis vakalarında, tanı ne kadar erken konulursa, tedaviye de o kadar hızlı başlanmalıdır. Bu durumda, hastanın hayatta kalma ihtimali artar.

Hafif sepsis geçiren kişilerde hastalığın kontrol altına alınması birkaç gün sürebilir. Ancak, sepsis evreleri ilerlemişse, yani ağır sepsis veya septik şok varsa, bu süreç haftalarca sürebilir. Bu durumda yoğun bakım tedavisi gerekir. Bu tür vakalarda enfeksiyonla birlikte organ yetmezliklerine, düşük kan basıncına ve çoklu sistem yetersizliklerine müdahale gerekir.

Hastalar, sepsis sonrası haftalarca hatta aylarca sürebilecek bir iyileşme süreci yaşayabilirler. Özellikle çoklu organ yetmezliğine yol açmış olan sepsis durumlarında, vücudun yeniden toparlanması için uzun bir süre gerekebilir.

Sepsis tedavi süresi, hastanın yaşı, bağışıklık sistemi ve kronik hastalıkları gibi faktörlere bağlıdır. Kronik hastalıklar arasında diyabet, kalp hastalıkları ve KOAH yer alır. Ayrıca, sepsise neden olan bakteriyel enfeksiyonların türü de önemlidir.

Özellikle yenidoğan sepsis gibi bağışıklık sistemi henüz gelişmemiş bebeklerde, iyileşme süreci dikkatle yönetilmelidir. Bu süreç daha kırılgandır. Bu nedenle yenidoğan bebeklerde sepsis şüphesi dahi olsa, hızlı müdahale çok büyük önem taşır.

Yoğun bakım ünitelerinin uzman desteği, bu sürecin doğru yönetilmesinde kilit rol oynar. İleri sepsis vakalarında, hastaya diyaliz, solunum desteği ve damar içi ilaç tedavisi gibi çok yönlü müdahaleler gerekebilir.

Sepsis sonrası iyileşme sürecinde bazı hastalarda kalp atış hızı normale döner. Ancak yorgunluk, halsizlik, baş dönmesi ve zihinsel yavaşlama gibi uzun vadeli etkiler görülebilir. Bu nedenle sepsis sadece tedavi edilip atlatılan bir hastalık değil, rehabilitasyon süreci de gerektiren bir durumdur.

Toplumda sıkça sorulan bir başka soru da: Sepsis bulaşıcı mı? şeklindedir. Bu sorunun yanıtı biraz karmaşıktır. Sepsis, doğrudan kendisi bulaşıcı bir hastalık değildir. Yani bir kişiden diğerine doğrudan bulaşan bir hastalık türü değildir.

Ancak, sepsise neden olan temel faktörler enfeksiyonlardır. Özellikle bakteriyel enfeksiyonlar önemlidir. İdrar yolları enfeksiyonu, zatürre ve cilt enfeksiyonları kişiden kişiye bulaşabilir.

Bu nedenle sepsis riski taşıyan bireylerle temas halindeyken hijyen kurallarına azami derecede dikkat edilmesi gerekir. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler, yaşlılar ve bebekler gibi hassas gruplarda enfeksiyon gelişme riski yüksektir.

Yatak çarşafı, havlu ve ortak kullanım alanları, enfeksiyonun yayılmasına neden olabilir. Cerrahi müdahale sonrası steril olmayan ortamlar da bu durumu kötüleştirir.

Bu nedenle sepsis geçiren kişilerin tedavi sürecinde bazı önlemler alınmalıdır.

• El hijyenine dikkat edilmelidir.
• Yüzey dezenfeksiyonuna önem verilmelidir.
• Koruyucu ekipman kullanımı sağlanmalıdır.

Özetle; sepsis enfeksiyon değil, enfeksiyona karşı gelişen aşırı bağışıklık cevabıdır. Ancak sepsise neden olan enfeksiyon ajanları bulaşıcı olabilir. Bu nedenle kişisel hijyen, özellikle hastane ortamlarında hayati önem taşır.

Her kanda enfeksiyon (bakteriyemi) durumu sepsis değildir. Ancak her sepsis tablosu, genellikle bir bakteriyemi ile başlar. Bu ayrımı yapmak önemlidir.

Kanda iltihap neden olur? sorusunun cevabı, genellikle bakterilerin kana geçmesi ve orada çoğalmasıdır. Ancak bu durum, bağışıklık sistemi tarafından kontrol altına alınabiliyorsa sepsis gelişmeyebilir.

Sepsis, vücudun mikroplara karşı verdiği kontrolsüz bağışıklık tepkisidir. Bu durum, organların işlevlerini bozar. Kan basıncı düşer.

Vücut sıcaklığı aşırı yükselir ya da düşer. Nefes darlığı oluşur. Bilinç kaybı yaşanabilir. Kaslarda güçsüzlük görülür.

Sepsis kriterleri, sadece enfeksiyonun varlığını değil, aynı zamanda organ sistemlerinin etkilenme düzeyini de dikkate alır. Bu nedenle, sepsis tanısı koymak için bazı şartlar vardır.

Öncelikle bir enfeksiyon bulgusu olmalıdır. Ayrıca en az iki sistemik yanıt gereklidir. Örneğin, hızlı solunum, düşük tansiyon, bilinç bulanıklığı) bulunması gerekir.

Sepsis hastalığı, birçok durumda önlenebilir bir durumdur. Sepsis risk faktörleri dikkate alındığında, korunmak için alınabilecek başlıca önlemler şunlardır:

1. Aşıların Zamanında Yapılması

Zatürre, grip, meningokok gibi hastalıklara karşı yapılan aşılar, bu hastalıkların sepsise ilerlemesini önleyebilir.

2. Hijyen Kurallarına Uyum

Ellerin sık sık yıkanması, kişisel hijyen ürünlerini paylaşmamak ve yatak çarşaflarını düzenli temizlemek enfeksiyonları önleyebilir.

3. Cerrahi Müdahale Sonrası Bakım

Ameliyat sonrası gelişebilecek enfeksiyonlara karşı dikkatli olunmalı, yara yerleri temiz ve kuru tutulmalı, pansumanlar aksatılmamalıdır.

4. Bağışıklık Sisteminin Güçlendirilmesi

Sağlıklı ve dengeli beslenme, iyi bir uyku düzeni ve stres kontrolü bağışıklık sistemini güçlendirir. Özellikle kan şekerini dengede tutmak, kan dolaşımı ve dokuların oksijenlenmesi açısından önemlidir.

5. Erken Müdahale

Enfeksiyon belirtileri fark edildiğinde zaman kaybetmeden doktora başvurmak, sepsisin ilerlemesini önler. Mantar aşırı çoğaldığında, viral ya da bakteriyel enfeksiyonlar yayılabilir ve bu durum erken dönemde yakalanmazsa sepsisle sonuçlanabilir.

Hayatı tehdit eden ancak erken tanı ve doğru müdahale ile tedavi edilebilen bir hastalıktır. Özellikle kanda iltihap neden olur gibi belirtilerle karşılaşıldığında zaman kaybetmeden sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

A Life Sağlık Grubu hastanelerimizde sepsis tedavisi için kapsamlı hizmet sunulmaktadır. Enfeksiyon hastalıkları, yoğun bakım ve acil servislerimiz mevcuttur. Ciddi durumların önlenmesi ve doğru yönetilmesi için düzenli sağlık kontrollerinizi ihmal etmeyin.