Kabakulak, tıp dilinde “kültür adı ile parotit” olarak da bilinen, viral bir enfeksiyondur. Kabakulak, paramiksovirus adı verilen bir virüs tarafından neden olunur ve genellikle tükürük bezlerinde iltihaplanmaya neden olur.
Kabakulak Nedenleri Nelerdir?
Paramiksovirus ; tükürük bezlerinin yanı sıra diğer tükürük üreten bezlerde de enfeksiyona neden olabilir.
Kabakulak, genellikle çocuklarda görülen bir enfeksiyondur, ancak aşılar sayesinde daha az sıklıkla görülür. Aşılar, çocukluk çağında rutin olarak uygulanır ve çocukların büyük çoğunluğu kabakulak enfeksiyonundan korunur. Ancak, aşısız kişilerde ve aşının etkinliği azalmış kişilerde kabakulak enfeksiyonu hala görülebilir. Ayrıca, enfekte kişilerin yakın teması olan kişilerde de enfeksiyon görülebilir.
Kabakulak Hangi Yollarla Bulaşır?
Kabakulak, genellikle enfekte bir kişinin öksürdüğü veya hapşırdığı havayı soluyan bir kişiye veya enfekte bir kişinin tükürüğü veya burun akıntısı ile temas eden bir kişiye bulaşır. Kabakulak ayrıca enfekte bir kişi tarafından kullanılan eşyalar veya yüzeyler aracılığıyla da yayılabilir.
Kabakulak virüsü, enfekte kişilerin solunum yolu veya tükürük bezlerinden yayılır. Enfekte kişiler, öksürürken, hapşırırken, konuşurken veya yemek yerken kabakulak virüsünü yayabilirler. Virüs, enfekte kişilerin tükürük, burun akıntısı veya nefes yolu salgıları ile birlikte ortama yayılabilir ve enfekte olmayan kişilerin solunum yolu ile vücuduna girebilir.
Enfekte bir kişi tarafından kullanılan eşyalar veya yüzeyler, virüsün vücuda bulaşması için bir araç haline gelebilir. Enfekte kişilerin kullandığı eşyaları kullanmak veya enfekte yüzeylere dokunmak, virüsün bulaşması için bir risk faktörü olabilir.
Kabakulak Belirtileri Nelerdir?
Kabakulak enfeksiyonunun belirtileri genellikle enfeksiyondan yaklaşık 2-3 hafta sonra ortaya çıkar ve şunları içerebilir:
- Tükürük bezlerinde şişlik: Kabakulak enfeksiyonunun en belirgin belirtisi, tükürük bezlerindeki şiddetli şişlik ve ağrıdır. Bu şişlik, kulakların altında ve yanlarında bulunan tükürük bezlerinde hissedilir.
- Ateş: Kabakulak enfeksiyonu, genellikle yüksek ateş ile birlikte seyreder.
- Baş ağrısı: Kabakulak, baş ağrısı da dahil olmak üzere birçok semptomu beraberinde getirebilir.
- Yorgunluk ve halsizlik: Kabakulak enfeksiyonu, yorgunluk ve halsizlik hissi ile birlikte gelebilir.
- Boğaz ağrısı: Bazı hastalar, kabakulak enfeksiyonu sırasında boğaz ağrısı hissedebilirler.
- İştahsızlık: Kabakulak enfeksiyonu, iştahsızlık ve kilo kaybına neden olabilir.
- Kulak ağrısı: Tükürük bezlerindeki şişlik, bazı hastalarda kulak ağrısına da neden olabilir.
Kabakulak enfeksiyonu genellikle kendiliğinden iyileşir, ancak nadir durumlarda ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Bu nedenle, tükürük bezlerinde şişlik veya diğer belirtiler ortaya çıktığında bir sağlık uzmanına danışmak önemlidir.
Kabakulak Tanısı Nasıl Konulur?
Kabakulak tanısı, belirtilere dayalı bir fizik muayene ve bazı laboratuvar testleri ile konulabilir.
Fizik muayene sırasında, sağlık uzmanı tükürük bezlerindeki şişliği ve diğer semptomları değerlendirir. Şişlik, yüzün bir tarafında veya her iki tarafta olabilir ve bazen kulakların önünden başlayarak çenenin altına kadar uzanabilir.
Laboratuvar testleri, kabakulak enfeksiyonu tanısı için önemli bir rol oynar. Kabakulak virüsünü tespit etmek için kullanılan en yaygın test, PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) adı verilen bir moleküler testtir. Bu test, enfeksiyonun nedeni olan virüsün genetik materyalini tanımlamak için enfekte olan kişinin tükürük örneğinde aranır. Ayrıca, bazı durumlarda kan testleri de kullanılabilir.
Bununla birlikte, kabakulak enfeksiyonu teşhisi genellikle semptomlara ve tükürük bezlerindeki şişliğe dayanarak klinik olarak konulur. Ancak, tanı doğrulanmadan önce diğer enfeksiyonlarla karıştırılmaması için her zaman bir sağlık uzmanına danışılmalıdır.
Kabakulak Komplikasyonları Nelerdir?
Kabakulak enfeksiyonu genellikle kendiliğinden iyileşen bir durumdur ve hafif semptomlarla seyreder. Ancak, nadir durumlarda ciddi komplikasyonlar gelişebilir. Kabakulak enfeksiyonunun olası komplikasyonları şunlardır:
- İltihaplanma: Kabakulak enfeksiyonu, tükürük bezlerinde şiddetli iltihaplanmaya neden olabilir. Bu iltihaplanma, ağız açma ve yutma güçlüğüne neden olabilir.
- Menenjit: Kabakulak enfeksiyonu, nadir durumlarda beyin zarlarının iltihaplanmasına (menenjit) neden olabilir. Bu durum, baş ağrısı, yüksek ateş, sırt ağrısı, kusma, nöbetler ve diğer ciddi semptomlara neden olabilir.
- İnme: Kabakulak enfeksiyonu, nadir durumlarda beynin kan damarlarında iltihaplanmaya (vaskülit) neden olabilir. Bu durum, felç, konuşma bozukluğu, koordinasyon kaybı ve diğer ciddi semptomlara neden olabilir.
- İnfertilite: Kabakulak enfeksiyonu, nadir durumlarda testislerde iltihaplanmaya (orşit) neden olabilir. Bu durum, erkeklerde kısırlığa neden olabilir.
- İşitme kaybı: Kabakulak enfeksiyonu, nadir durumlarda işitme kaybına neden olabilir. Bu durum, genellikle tek taraflıdır ve kalıcı olabilir.
Kabakulak enfeksiyonunun komplikasyonlarının gelişme riski, enfekte kişinin yaşı ve bağışıklık sistemi durumuna bağlıdır.
Kabakulak Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Kabakulak enfeksiyonu tedavisi genellikle semptomların hafifletilmesine ve komplikasyonların önlenmesine yöneliktir. Kabakulak tedavisinde kullanılan bazı yöntemler şunlardır:
- Dinlenme: Kabakulak enfeksiyonu sırasında, dinlenme ve yeterli uyku almak önemlidir. Bu, bağışıklık sisteminin enfeksiyonla mücadele etmesine yardımcı olabilir.
- Sıvı alımı: Kabakulak enfeksiyonu sırasında, yeterli sıvı almak önemlidir. Sıvılar, ateş, terleme ve iştahsızlık nedeniyle kaybedilen sıvıların yerine konmasına yardımcı olabilir.
- Ağrı kesiciler: Kabakulak enfeksiyonu sırasında, ağrı ve ateş için reçetesiz satılan ağrı kesiciler veya ateş düşürücüler kullanılabilir. Ancak, aspirin kullanılmamalıdır, çünkü aspirin kabakulak enfeksiyonu sırasında Reye sendromuna neden olabilir.
- Komplikasyon tedavisi: Kabakulak enfeksiyonu nadir durumlarda ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Bu durumlarda, komplikasyonların tedavisi için ilaçlar ve diğer tıbbi müdahaleler gerekebilir.
Kabakulak enfeksiyonu genellikle kendiliğinden iyileşir ve belirtileri 1-2 hafta içinde azalır.
Kabakulak Aşısı
Kabakulak aşısı, kabakulak enfeksiyonundan korunmanın en etkili yollarından biridir. Kabakulak aşısı, genellikle kızamık ve kızamıkçık aşıları ile birleştirilerek MMR aşısı olarak adlandırılır. Bu aşı, kabakulak, kızamık ve kızamıkçık enfeksiyonlarına karşı koruma sağlar.
Kabakulak aşısı, iki doz halinde uygulanır. İlk doz, 12-15 ay arasındaki bebeklere verilir ve ikinci doz, 4-6 yaşları arasındaki çocuklara verilir. Aşı, genellikle kalça veya üst kol kasına enjekte edilir.
Kabakulak aşısı, çoğu kişide hafif yan etkiler yapabilir, ancak ciddi yan etkiler nadirdir. En sık görülen yan etkiler arasında hafif ateş, kızarıklık, şişlik veya hassasiyet bölgesi sayılabilir. Nadir durumlarda, alerjik reaksiyonlar veya diğer ciddi yan etkiler gelişebilir, ancak bu durumlar oldukça nadirdir.
Kabakulak aşısı, aşılama programlarına dahil edilmiştir ve dünya genelinde kabakulak enfeksiyonlarının sayısında ciddi bir düşüşe neden olmuştur. Ancak, aşısız kişiler hala enfeksiyona yakalanabilir ve enfekte kişilerle yakın temas halinde olanlar enfeksiyon riski altındadır. Bu nedenle, kabakulak aşısının yanı sıra hijyenik önlemlere de dikkat etmek önemlidir.
Kabakulak Aşısının Yan Etkileri Var Mıdır?
Kabakulak aşısı, çoğu kişide hafif yan etkiler yapabilir, ancak ciddi yan etkiler nadirdir. En sık görülen yan etkiler arasında aşağıdakiler bulunabilir:
- Kızarıklık, şişlik veya hassasiyet enjeksiyon bölgesinde
- Ateş
- Hafif baş ağrısı
- Hafif bulantı veya kusma
- Hafif döküntü
Bu yan etkiler genellikle hafiftir ve birkaç gün içinde kendiliğinden geçer. Nadir durumlarda, kabakulak aşısı ciddi yan etkilere neden olabilir. Bu yan etkiler arasında şunlar bulunabilir:
- Anafilaktik reaksiyonlar: Kabakulak aşısına karşı alerjik bir reaksiyon gelişebilir. Bu durumlar çok nadir olsa da, potansiyel olarak ciddi bir durumdur ve hemen tıbbi yardım gerektirir.
- Konvülsiyonlar: Aşının ateşe neden olduğu durumlarda, nadir durumlarda çocuklarda ateşle ilişkili nöbetler (konvülsiyonlar) gelişebilir.
- Trombositopeni: Nadir durumlarda, kabakulak aşısı trombositopeni adı verilen bir duruma neden olabilir. Bu durum, kanın normalden daha az trombosit adı verilen kan hücresine sahip olması anlamına gelir ve kanama eğilimine neden olabilir.
