Kemoterapi, kanser tedavisi için kullanılan bir tıbbi tedavi yöntemidir. “Kemo” kelimesi kimyasal anlamına gelir, “terapi” ise tedavi anlamına gelir. Kemoterapi, kanser hücrelerini öldürmeyi veya büyümelerini engellemeyi hedefler. Bu, kanser hücrelerini kontrol etmek veya öldürmek için özel ilaçlar kullanarak yapılır.
Kemoterapi ilaçları, vücudun farklı bölgelerine yayılan kanser hücrelerini hedef alabilir. İlaçlar genellikle kan dolaşımı yoluyla vücudun farklı bölgelerine ulaşır ve kanser hücrelerini hedef alırken sağlıklı hücrelere de etki edebilir. Bu nedenle kemoterapi sırasında çeşitli yan etkiler ortaya çıkabilir, bunlar arasında mide bulantısı, kusma, saç dökülmesi, bağışıklık sistemi zayıflaması ve yorgunluk bulunur.
Kemoterapi, kanserin türüne, evresine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak farklı protokollerle uygulanır. Kemoterapi genellikle kanseri küçültmek, tümör büyümesini kontrol altına almak veya kanser hücrelerini öldürmek için kullanılır. Ayrıca cerrahi müdahale öncesinde veya sonrasında kanser hücrelerinin kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir.
Kemoterapi Nasıl Verilir?
Kemoterapi, kanser tedavisinde kullanılan ilaçları içeren bir tedavi yöntemidir. Kemoterapi ilaçları, birkaç farklı yol ile hastaya verilebilir. Hangi yöntemin tercih edileceği, kanserin türü, evresi, hastanın genel sağlık durumu ve diğer faktörlere bağlı olarak belirlenir. İşte kemoterapinin nasıl verildiği ile ilgili yaygın yöntemler:
- İlaç Enjeksiyonları: Kemoterapi ilaçları sıklıkla hastanın damarına doğrudan enjekte edilir. Bu damar içi enjeksiyonlar intravenöz (IV) olarak bilinir. İlaçlar genellikle bir serum veya damar yolu aracılığıyla verilir. Bu yöntem, ilaçların hızla dolaşıma girmesini sağlar.
- Oral İlaçlar: Bazı kemoterapi ilaçları hap veya kapsül formunda mevcuttur ve hasta ağız yoluyla ilacı alır. Bu tür ilaçlar, hastaların evde kullanabilmesi için reçete edilebilir. Ancak ilaçların düzgün bir şekilde alındığından emin olmak önemlidir.
- İlaç Enjeksiyonları (İntramüsküler veya Subkutan): Bazı kemoterapi ilaçları, kas içine (intramüsküler) veya cilt altına (subkutan) enjekte edilir. Bu yöntemler, bazı özel ilaçların uygulanmasında tercih edilebilir.
- İntraperitoneal ve İntratekal Uygulamalar: Bazı durumlarda, kemoterapi ilaçları doğrudan karın boşluğuna (intraperitoneal) veya omurilik sıvısına (inrtratekal) verilebilir. Bu yöntemler, belirli kanser türleri veya durumları için kullanılabilir.
- Topikal Kemoterapi: Kemoterapi ilaçları bazen doğrudan cilt üzerine uygulanabilir. Bu, deri kanseri veya bazı diğer cilt sorunları için kullanılabilir.
Kemoterapi Yan Etkileri Nelerdir?
Kemoterapinin yan etkileri, kullanılan ilaçların türü, dozu, tedavi süresi, hastanın genel sağlık durumu ve vücutta etkilediği bölgelere bağlı olarak değişebilir. Her hasta farklı şekilde yanıt verebilir, bu nedenle kemoterapi yan etkileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Ancak kemoterapinin yaygın olarak görülen bazı yan etkileri şunlar olabilir:
- Mide Bulantısı ve Kusma: Kemoterapi, mide ve sindirim sistemi üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir, bu da mide bulantısı ve kusmaya yol açabilir. Bu yan etkilere karşı ilaçlar reçete edilebilir ve tedaviye başlamadan önce bu yan etkilere karşı önlemler alınabilir.
- Saç Dökülmesi: Kemoterapi, vücuttaki hızlı bölünen hücreleri hedef aldığı için saç foliküllerine de etki edebilir. Bu nedenle saç dökülmesi (alopesi) sık görülen bir yan etki olabilir.
- Yorgunluk: Kemoterapi hastaları sık sık yorgun hissedebilirler. Bu yorgunluk, kemoterapi ilaçlarının enerji seviyelerini düşürmesiyle ilişkilendirilebilir.
- Bağışıklık Sistemi Zayıflaması: Kemoterapi, vücudun bağışıklık sistemi hücrelerini hedef alabilir ve bağışıklık sistemi zayıflayabilir. Bu, enfeksiyon riskini artırabilir. Hastalara enfeksiyonlardan korunmak için özel önlemler alınabilir.
- Kan Sayılarının Düşmesi: Kemoterapi ilaçları, kan hücrelerini üreten kemik iliği hücrelerine zarar verebilir. Bu nedenle kan sayıları düşebilir, bu da anemi (kansızlık), trombositopeni (kan pıhtılaşma hücrelerinin düşmesi) ve lökopeni (beyaz kan hücresi sayısının düşmesi) gibi sorunlara yol açabilir.
- İshal veya Kabızlık: Sindirim sistemi üzerindeki etkiler nedeniyle ishal veya kabızlık gibi bağırsak sorunları görülebilir.
- Mukoza İltihabı: Kemoterapi ağız, boğaz, yemek borusu ve bağırsak mukozasını etkileyebilir, bu da ağız yaraları, ağız kuruluğu ve zorluğa neden olabilir.
- Cilt Problemleri: Kemoterapi ciltte kuruluk, hassasiyet, döküntüler ve renk değişikliklerine neden olabilir.
- Sinir Sistemi Sorunları: Bazı kemoterapi ilaçları nöropati denilen sinir sistemi sorunlarına yol açabilir. Bu, uyuşukluk, karıncalanma veya ağrı şeklinde kendini gösterebilir.
Kemoterapi Sonrası Nelere Dikkat Edilmeli?
Kemoterapi sonrası, hastaların sağlıklarını korumak ve iyileşme süreçlerini desteklemek için bazı önemli dikkat edilmesi gereken konular vardır. İşte kemoterapi sonrası dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar:
- Doktor Randevuları ve İzlemi: Kemoterapi sonrası doktorunuzun verdiği randevuları düzenli olarak takip etmek çok önemlidir. Bu kontrollerde kan testleri ve diğer tıbbi incelemeler yapılabilir. Doktorunuz tedavi sonuçlarınızı ve iyileşme sürecinizi değerlendirecektir.
- İlaçları Düzenli Almak: Eğer doktorunuz size kemoterapi sonrası ilaçlar reçete ettiyse, bu ilaçları düzenli olarak almalısınız. İlaçların doğru zamanlarda ve doğru dozda alınması önemlidir.
- Yan Etkileri Bildirmek: Kemoterapi sonrası oluşan herhangi bir yan etkiyi hemen doktorunuza bildirmelisiniz. Bu yan etkiler, enfeksiyonlar, mide bulantısı, kusma, ishal, kabızlık, yorgunluk, ağız yaraları gibi durumları içerebilir.
- Bağışıklık Sistemi Koruma: Kemoterapi bağışıklık sisteminizi zayıflatabilir. Enfeksiyon riskini azaltmak için hijyen kurallarına dikkat etmelisiniz. Ellerinizi düzenli olarak yıkamalı ve enfeksiyon riski yüksek kişilerle teması sınırlamalısınız.
- Beslenme ve Sıvı Alımı: Kemoterapi sırasında iştah kaybı veya mide bulantısı gibi sorunlar yaşanabilir. Yine de dengeli bir şekilde beslenmek ve yeterince su içmek önemlidir. Beslenme uzmanı veya diyetisyen, beslenme planınıza yardımcı olabilir.
- Fiziksel Aktivite: Kemoterapi sonrası yorgunluk yaşayabilirsiniz, ancak doktorunuzun önerileri doğrultusunda mümkün olduğunca fiziksel olarak aktif olmaya çalışmalısınız. Yürüyüş gibi hafif egzersizler, vücudu güçlendirebilir.
- Duygusal Destek: Kanser ve kemoterapi tedavisi, duygusal olarak zorlayıcı olabilir. Aile, arkadaşlar veya bir psikolog gibi destek sağlayan kişilerden destek almak, duygusal iyilik halinizi artırabilir.
- Cilt Bakımı: Kemoterapi cilt sorunlarına neden olabilir. Cilt kuruluğu, hassasiyet ve döküntüler olabilir. Bu nedenle cilt bakımına dikkat etmek önemlidir.
- Sigara ve Alkol Tüketimi: Kemoterapi sonrası sigara ve alkol tüketiminden kaçınılmalıdır, çünkü bu maddeler iyileşme sürecini etkileyebilir.
- Planlı İyi Dinlenme: Yeterli ve kaliteli uyku, iyileşme sürecinizi destekler. Gerektiğinde dinlenmeye zaman ayırmalısınız.
