Anoreksiya Nervoza Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Anoreksiya nervoza, ciddi bir yeme bozukluğu ve ruh sağlığı durumudur. Bu hastalıkta bireyler, kilolu olma korkusu veya beden algısında bozulma nedeniyle normalin çok altında bir vücut ağırlığına sahip olurlar. Bu kontrolsüz kilo kaybı, bireylerin kendi kendilerine uyguladıkları aşırı diyetler, aşırı egzersizler, kusma veya müshil kullanımı gibi sağlıksız davranışlarla tetiklenir.

Anoreksiya nervoza, sadece bir zayıflama çabası değildir; derinlerde yatan psikolojik sorunların bir dışa vurumudur. Bu nedenle, erken teşhis ve multidisipliner bir tedavi yaklaşımı büyük önem taşır.

Karmaşık bir psikiyatrik bozukluktur ve tek bir nedeni yoktur. Genellikle çeşitli biyolojik, psikolojik, çevresel ve sosyal faktörlerin etkileşimi sonucunda ortaya çıkar.

Anoreksiyanın nedenlerine dair özet bir genel bakış:

• Genetik Yatkınlık: Ailesinde anoreksiya veya başka yeme bozukluğu öyküsü olan kişilerde risk daha yüksek olabilir. Ancak genlerin doğrudan nasıl rol oynadığı tam olarak anlaşılmamıştır.
• Beyin Kimyası: Beyindeki bazı kimyasal maddelerdeki (nörotransmiterler) dengesizlikler, yeme davranışlarını etkileyebilir. Özellikle serotonin, dopamin ve norepinefrin düzeylerindeki değişikliklerin anoreksiyaya katkıda bulunabileceği düşünülmektedir.

• Kişilik Özellikleri: Mükemmeliyetçilik, kontrolcü olma, düşük özgüven, anksiyeteye yatkınlık gibi kişilik özellikleri anoreksiya riskini artırabilir.
• Duygusal Zorluklar: Depresyon, kaygı, stres, travma veya zorbalık gibi duygusal sorunlar, bireyleri yeme davranışlarını kontrol ederek bu duygularla başa çıkmaya çalışmaya itebilir.
• Beden Algısı Bozukluğu: Kişinin vücut şekli ve ağırlığı hakkında çarpıtılmış bir algıya sahip olması, anoreksiya gelişiminde önemli bir faktördür.

• Aile Dinamiği: Aile içi çatışmalar, ebeveynlerin kontrolcü veya aşırı koruyucu tutumları, iletişim sorunları gibi aile dinamikleri anoreksiya gelişiminde rol oynayabilir.
• Akran Baskısı: Özellikle ergenlik döneminde, akranlar arasında popüler olan belirli vücut tiplerine uyma isteği, yeme bozukluklarını tetikleyebilir.
• Toplumsal ve Kültürel Etkiler: Medyada ve popüler kültürde idealize edilen zayıf vücut imajları, bireyleri sağlıksız kilo verme davranışlarına yönlendirebilir. Moda, bale, jimnastik gibi bazı meslek veya spor dallarında da kilo kontrolü konusunda yoğun baskı hissedilebilir.
• Travmatik Olaylar: Fiziksel, duygusal veya cinsel istismar gibi travmatik yaşantılar, anoreksiya gelişimine katkıda bulunabilir.

Birçok farklı biyolojik, psikolojik ve sosyal etkenin bir araya gelmesiyle ortaya çıkabilen karmaşık bir ruhsal bozukluktur. Bu nedenle, tedavi süreci de genellikle bir ekip çalışmasını gerektirir ve farklı uzmanlık alanlarından profesyonellerin işbirliğini içerir.

Genellikle ergenlik döneminde başlayan ve kişinin vücut ağırlığını, vücut şeklini ve kilo alımını takıntılı bir şekilde kontrol etmeye çalıştığı ciddi bir yeme bozukluğudur. Bu durum, sağlık için gereken minimum vücut ağırlığını koruyamamaya ve çeşitli ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Anoreksiya nervozanın belirtileri hem psikolojik hem de fiziksel olarak kendini gösterebilir.

• Yoğun kilo alma korkusu: Kişi zayıf olsa bile, kilo almaktan aşırı derecede korkar.
• Çarpıtılmış vücut algısı: Kendini kilolu veya şişman hissetme, vücut şekliyle ilgili olumsuz düşüncelere sahip olma.
• Yiyecek, kalori ve diyetle ilgili takıntılı düşünceler: Sürekli olarak ne yediğini, ne kadar yediğini düşünme, kalori hesaplama.
• Yemek yemeyi kontrol etme konusunda güçlü bir ihtiyaç duyma: Bu durum, hayatının diğer alanlarında kontrolü kaybetme duygusuyla ilişkilendirilebilir.
• Depresyon, kaygı ve duygusal dalgalanmalar: Kendine zarar verme veya intihar düşünceleri.
• Sosyal geri çekilme: Sosyal etkinliklerden ve ilişkilerden uzaklaşma.
• Yeme ile ilgili garip ritüeller geliştirme: Yemeği çok küçük parçalara ayırma, uzun süre çiğneme, yemeği saklama veya atma gibi.

• Aşırı kilo kaybı veya düşük vücut ağırlığı: Boya ve yaşa göre sağlıklı kabul edilen ağırlığın çok altında olmak.
• Yorgunluk ve halsizlik: Enerji eksikliği, odaklanamama.
• Baş dönmesi veya bayılma: Kan basıncının düşmesi nedeniyle.
• Yavaş kalp atışı (bradikardi): Kalp ritim bozuklukları.
• Düzensiz veya durmuş adet dönemleri (amenore): Kadınlarda görülen önemli bir belirti.
• Cilt ve saç problemleri: Kuru cilt, zayıflayan saçlar ve kırılgan tırnaklar.
• Soğuğa karşı hassasiyet: Vücut ısısının düşmesi.
• Kabızlık ve diğer sindirim sorunları.
• Kemik yoğunluğunda azalma (osteoporoz): Kemiklerin incelmesi ve kırılmaya daha yatkın hale gelmesi.
• Yüzde ve vücutta ince tüyler çıkması (lanugo).

Önemli Not: Anoreksiya nervoza, ciddi bir tıbbi durumdur ve tedavi gerektirir. Eğer kendinizde veya bir yakınınızda bu belirtilerden bazılarını gözlemliyorsanız, bir doktora veya ruh sağlığı uzmanına başvurmak önemlidir.

Ciddi bir yeme bozukluğu olduğu için tedavi süreci de kapsamlı ve özenli bir şekilde yürütülmelidir. Tedavi, genellikle bir ekip çalışması gerektirir ve farklı uzmanlık alanlarından doktorların işbirliğiyle planlanır.

Anoreksiya nervoza tedavisinin temel unsurları:

Fiziksel Sağlığın Stabilizasyonu: Anoreksiya, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle tedavinin ilk aşaması, hastanın vücut fonksiyonlarını stabilize etmektir.

• Hastane Yatışı: Şiddetli kilo kaybı, elektrolit dengesizliği, kalp sorunları veya diğer ciddi komplikasyonlar varsa, hastanın hastaneye yatırılması gerekebilir.
• Beslenme Desteği: Yetersiz beslenme nedeniyle oluşan sorunları düzeltmek için beslenme desteği sağlanır. Bu, sıvı elektrolit takviyeleri veya daha ileri durumlarda nazogastrik sonda ile beslenme şeklinde olabilir.
• Tıbbi İzleme: Kan testleri, EKG gibi yöntemlerle hastanın hayati fonksiyonları yakından takip edilir.

Anoreksiya tedavisinde psikoterapi, altta yatan psikolojik sorunları ele almak ve sağlıklı yeme alışkanlıklarını geliştirmek için hayati bir rol oynar.

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): BDT, sağlıksız düşünce kalıplarını ve davranışları tanımlayıp değiştirmeye odaklanır. Özellikle yeme ile ilgili çarpık düşünceleri ele alır ve daha olumlu bir beden imajı oluşturmaya yardımcı olur.
• Aile Terapisi: Ergenlerde, aile terapisinin tedavi başarısında önemli bir etkisi vardır. Aile dinamiklerini anlamayı ve sağlıklı iletişim becerilerini geliştirmeyi amaçlar.
• Bireysel Psikoterapi: Kişisel sorunlar, travmalar veya duygusal zorluklarla başa çıkmak için bireysel terapi seansları yapılabilir.

• Diyetisyen Desteği: Bir diyetisyen, sağlıklı ve dengeli beslenme planı oluşturmaya yardımcı olur. Kilo alımı, kaybedilen besinlerin yerine konması ve normal yeme alışkanlıklarının kazanılması hedeflenir.
• Beslenme Eğitimi: Hastaya ve ailesine beslenme ile ilgili bilgi verilir. Sağlıklı besinler, porsiyon kontrolü ve yeterli beslenme konusunda bilinçlendirme yapılır.

Anoreksiyayı doğrudan tedavi eden spesifik bir ilaç olmamasına rağmen, beraberinde görülen diğer psikiyatrik bozukluklar (depresyon, kaygı) için ilaç tedavisi uygulanabilir. Bu ilaçlar, anoreksiyanın kendisine değil, eşlik eden ruhsal sorunlara yöneliktir.

Anoreksiya nervoza tedavisi, multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Bu ekipte yer alabilen uzmanlar şunlardır:

• Psikiyatrist
• Psikolog
• İç hastalıkları uzmanı
• Diyetisyen

• Erken Teşhis: Anoreksiya ne kadar erken teşhis edilirse tedavi başarı şansı o kadar yüksek olur.
• Hasta Motivasyonu: Hastanın tedaviye istekli ve motive olması önemlidir.
• Destekleyici Çevre: Aile ve sosyal çevrenin desteği çok önemlidir.
• Uzun Soluklu Bir Süreç: Anoreksiya tedavisi uzun ve zorlu bir süreç olabilir. Sabırlı olmak ve tedaviye bağlı kalmak gereklidir.