​Elisa Testi Nedir?

ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay), bir antijen ve bir antikor arasındaki reaksiyonu temel alarak çeşitli hastalıkların tanısında kullanılan bir laboratuvar testidir. Bu test, kandaki, idrardaki veya diğer vücut sıvılarındaki belirli antikorları, antijenleri ve diğer maddeleri tespit etmek için kullanılır. ELISA testleri, enfeksiyon hastalıklarından hormon seviyelerinin ölçülmesine kadar geniş bir yelpazede tıbbi amaçla uygulanır. Testin sonucunu görünür hale getirmek için genellikle bir enzimden yararlanılır.

Çeşitli hastalıkların teşhisinde ve araştırmasında yaygın olarak kullanılan bir laboratuvar tekniğidir. "Enzyme-Linked ImmunoSorbent Assay" kelimelerinin kısaltmasıdır. Bu test, özellikle kandaki antikor veya antijenlerin (bir organizmanın bağışıklık yanıtını tetikleyen maddeler) varlığını ve miktarını belirlemek için kullanılır.

ELISA testinin yaygın olarak yapılma nedenleri:

• HIV (AIDS) Teşhisi: ELISA, HIV'e karşı üretilen antikorları tespit etmek için en sık kullanılan yöntemlerden biridir. Genellikle tarama testi olarak kullanılır.
• Hepatit Teşhisi: Hepatit A, B, C gibi viral hepatit türlerinin tanısında antikorları veya virüs antijenlerini belirlemek için ELISA testleri kullanılır.
• Diğer Enfeksiyonların Teşhisi: Lyme hastalığı, sifiliz, toksoplazma gibi bazı enfeksiyonların tanısında da ELISA testleri kullanılabilir.
• Hormon Ölçümü: Bazı hormonların (örneğin tiroid hormonları) seviyelerini ölçmek için ELISA kullanılır.
• Alerji Testleri: Bazı alerji testleri, alerjenlere karşı üretilen spesifik antikorları (IgE) ölçmek için ELISA prensibine dayanır.
• Otoimmün Hastalıkların Araştırılması: Bazı otoimmün hastalıkların (örneğin romatoid artrit) araştırılmasında kullanılan bazı testlerde de ELISA tekniği kullanılabilir.
• Araştırma: Biyoloji, immünoloji ve diğer tıp alanlarında birçok araştırmada ELISA yöntemi yaygın olarak kullanılır.

ELISA testinin ne zaman yapılacağı, neden yapıldığına bağlı olarak değişir. Örneğin, HIV şüphesi durumunda testin yapılması için belirli bir süre geçmesi gerekebilir. Bu süre, vücudun virüse karşı yeterli antikor üretebilmesi için gereklidir.

Antijen ve antikor arasındaki etkileşime dayanan bir laboratuvar tekniğidir. Kısaltması, "Enzyme-Linked Immunosorbent Assay"dir. Bu testin amacı, bir örnekte (genellikle kan, serum, idrar vb.) belirli antikorların veya antijenlerin varlığını ve miktarını belirlemektir.

ELISA testinin genel olarak nasıl yapıldığına dair adımlar:

Hazırlık:

• Yüzey Hazırlığı: Testin yapılacağı yüzeye (genellikle mikrotitre plakası adı verilen küçük kuyucuklara sahip bir plaka) test edilecek antijen veya antikor bağlanır. Bu, yüzeyin "kaplanması" olarak adlandırılır.

Örnek Ekleme:

• Hasta örneği (örneğin kan örneğinden elde edilen serum) bu yüzeye eklenir.
• Eğer örnekte hedef antijen veya antikor varsa, yüzeye bağlanmış olan antikor veya antijen ile etkileşime girer ve birleşir.

Yıkama:

• Bağlanmamış maddeler (örneğin, örnekteki diğer proteinler) uzaklaştırmak için yüzey birkaç kez yıkanır.

Enzimle İşaretlenmiş Antikor/Antijen Ekleme:

• Yüzeye, enzimle işaretlenmiş (yani bir enzime bağlanmış) bir antikor veya antijen eklenir. Bu, daha önce oluşan antijen-antikor veya antikor-antijen kompleksine bağlanır.

Yıkama:

• Yine bağlanmamış maddeleri uzaklaştırmak için yüzey yıkanır.

Substrat Ekleme:

• Enzimin reaksiyona gireceği bir substrat (enzimin dönüştüreceği kimyasal madde) eklenir.

Renk Oluşumu ve Ölçüm:

• Enzim-substrat reaksiyonu sonucu renkli bir ürün oluşur.
• Oluşan rengin yoğunluğu, test edilen maddeden ne kadar bulunduğunu gösterir. Bu renk yoğunluğu, özel bir cihazla ölçülür.

Önemli Notlar:

• ELISA testi için genellikle koldan alınan bir kan örneği kullanılır.
• Testin spesifik adımları ve kullanılan reaktifler, testin amacına ve hedeflediği maddeye (antikor veya antijen) göre değişiklik gösterebilir.
• ELISA testi sonuçlarının yorumlanması için bir doktora danışmak önemlidir.

ELISA testi, birçok farklı hastalığın teşhisinde önemli bir araçtır ve yaygın olarak kullanılan bir laboratuvar tekniğidir.

Antijen-antikor etkileşimine dayanan bu test, özellikle enfeksiyon hastalıkları, otoimmün hastalıklar, alerjiler ve hormon ölçümlerinde yaygın olarak kullanılır.

ELISA testinin yaygın olarak kullanıldığı bazı hastalıklar ve durumlar:

Enfeksiyon Hastalıkları:

• HIV/AIDS: HIV'e karşı antikorların tespiti için tarama testi olarak kullanılır.
• Hepatit B ve C: Hepatit B ve C virüslerine karşı antikorların veya virüs antijenlerinin tespiti.
• Diğer Viral Enfeksiyonlar: Kızamık, kızamıkçık, kabakulak, CMV, Epstein-Barr virüsü (EBV) gibi enfeksiyonların tanısında kullanılabilir.
• Bakteriyel Enfeksiyonlar: Sifiliz, bruselloz, tüberküloz, Lyme hastalığı gibi bazı bakteriyel enfeksiyonların tanısında da ELISA testleri kullanılır.

Otoimmün Hastalıklar:

• Romatoid artrit
• Sistemik lupus eritematozus (SLE)
• Çölyak hastalığı

Alerjiler:

• Gıda alerjileri
• Polen alerjisi
• Ev tozu alerjisi

Hormon Ölçümü:

• Tiroid hormonları
• Gebelik hormonu (hCG)

Diğer Kullanım Alanları:

• Kanser taraması (prostat kanseri için PSA, over kanseri için CA-125 gibi)
• Bazı paraziter enfeksiyonların tanısı

ELISA testi sonuçları, genellikle sayısal değerler ve bazen de pozitif/negatif gibi nitel bir değerlendirme ile raporlanır. Sonuçların doğru yorumlanması, testin neden yapıldığına, hangi hastalığı veya durumu araştırdığına ve kullanılan testin özelliklerine bağlıdır.

ELISA testi sonuçlarını yorumlamada dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar:

• ELISA sonuçları genellikle laboratuvar tarafından belirlenen referans aralıklarıyla birlikte verilir. Referans aralıkları, sağlıklı popülasyondan elde edilen verilerle oluşturulur ve laboratuvardan laboratuvara biraz farklılık gösterebilir. Bu nedenle, sonuçları yorumlarken kendi laboratuvarınızın referans aralıklarına dikkat etmek önemlidir.
• Sonucunuzu bu aralıklarla karşılaştırarak, değerinizin normal, yüksek mi yoksa düşük mü olduğunu anlayabilirsiniz.

• Pozitif Sonuç: Test sonucunun pozitif olması, genellikle test edilen maddeye (antikor veya antijen) maruz kaldığınızı veya bu maddenin vücudunuzda bulunduğunu gösterir. Ancak, pozitif sonuç her zaman aktif bir hastalığı veya enfeksiyonu göstermez. Örneğin, geçmişte bir enfeksiyon geçirmiş veya aşılanmış olmanız durumunda da antikorlar pozitif çıkabilir.
• Negatif Sonuç: Test sonucunun negatif olması, genellikle test edilen maddeye maruz kalmadığınızı veya vücudunuzda bu maddenin bulunmadığını gösterir. Ancak, enfeksiyonun erken dönemlerinde antikor üretimi henüz başlamamış olabileceğinden negatif sonuç alınabilir.

• ELISA sonuçları genellikle optik yoğunluk (OD) veya IU/mL gibi sayısal değerlerle ifade edilir. Bu değerler, test edilen maddenin miktarını gösterir.
• Yüksek veya düşük değerler, genellikle altta yatan bir sağlık sorununa işaret eder. Ancak, bu değerlerin yorumlanması için diğer klinik bilgiler ve test sonuçları da dikkate alınmalıdır.

• Her ELISA testinin belirli bir spesifikliği (testin doğru negatif sonuç verme olasılığı) ve duyarlılığı (testin doğru pozitif sonuç verme olasılığı) vardır. Bu özellikler, testin güvenilirliği hakkında bilgi verir.
• Test sonucunuzun yorumlanmasında, kullanılan testin spesifikliği ve duyarlılığı da göz önünde bulundurulmalıdır.

• ELISA test sonuçlarını kendiniz yorumlamak yerine, mutlaka bir doktora danışmanız en doğrusudur. Doktorunuz, sonuçlarınızı tıbbi öykünüz, fiziksel muayene bulguları ve diğer test sonuçlarıyla birlikte değerlendirerek size en doğru bilgiyi verecektir.

Örnekler:

• HIV Testi (ELISA): Genellikle antikorları ölçer. Pozitif sonuçlar genellikle doğrulama testleri gerektirir.
• Hepatit Testleri (ELISA): Hem antikorlar hem de virüs antijenleri ölçülebilir. Sonuçlar, hastalığın evresini ve türünü anlamaya yardımcı olur.

Unutmayın, ELISA test sonuçları genellikle bir doktor tarafından değerlendirilmeli ve yorumlanmalıdır.