Lösemi, kan hücrelerinin anormal bir şekilde büyüyüp çoğalması sonucu ortaya çıkan bir kanser türüdür. Normalde, kan hücreleri kemik iliği adı verilen dokuda üretilir ve daha sonra kan dolaşımına salınır. Lösemi hastalarında, kemik iliği normal kan hücrelerini üretmek yerine anormal hücreler üretir.
Lösemi, beyaz kan hücreleri, kırmızı kan hücreleri ve trombositler gibi kan hücrelerinin olgunlaşmasını etkiler. Bu, vücudun enfeksiyonlara karşı savunmasını zayıflatır, kanama eğilimleri oluşur ve kanın normal şekilde oksijen taşımasını engeller.
Lösemi Çeşitleri Nelerdir?
Lösemi, birkaç farklı sınıflandırmaya göre çeşitli tiplere ayrılabilir. İki ana tipte akut ve kronik lösemi bulunmaktadır.
Akut Lösemi: Akut lösemi, kan hücrelerinin anormal bir şekilde büyüyüp çoğaldığı hızlı ilerleyen bir kanser türüdür. İki ana tipe ayrılır:
- Akut lenfoblastik lösemi (ALL): Bu tip lösemi, lenfosit adı verilen hücrelerin anormal büyümesi sonucu ortaya çıkar. Genellikle çocukluk çağında görülür.
- Akut miyeloid lösemi (AML): Bu tip lösemi, miyeloblast adı verilen hücrelerin anormal büyümesi sonucu ortaya çıkar. Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülebilir.
Kronik Lösemi: Kronik lösemi, kan hücrelerinin anormal bir şekilde büyüyüp çoğaldığı yavaş ilerleyen bir kanser türüdür. İki ana tipe ayrılır:
- Kronik lenfositik lösemi (CLL): Bu tip lösemi, lenfosit adı verilen hücrelerin anormal büyümesi sonucu ortaya çıkar. Genellikle 60 yaşın üzerindeki insanlarda görülür.
- Kronik miyeloid lösemi (CML): Bu tip lösemi, miyeloid adı verilen hücrelerin anormal büyümesi sonucu ortaya çıkar. Genellikle 40-60 yaş arasındaki insanlarda görülür.
Bunların dışında, hücre tipine, kromozom anomalilerine ve diğer faktörlere göre daha spesifik lösemi tipleri de bulunmaktadır. Lösemiler, çeşitli faktörlere bağlı olarak tedavi edilebilir veya tedavi edilemez hale gelebilir. Tedavi seçenekleri, lösemi tipine, hastanın yaşı, sağlık durumu ve diğer faktörlere göre belirlenir.
Löseminin Nedenleri Nelerdir?
Lösemi, henüz tam olarak anlaşılamayan bir hastalıktır ve kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak, bazı risk faktörleri lösemi gelişimini artırabilir. Bu risk faktörleri arasında şunlar yer alır:
- Genetik faktörler: Bazı genetik mutasyonlar, lösemi riskini artırabilir. Özellikle, Down sendromu gibi genetik sendromlar ve ailede lösemi öyküsü olan bireylerde lösemi riski daha yüksektir.
- Çevresel faktörler: Bazı çevresel faktörlerin lösemi gelişimini artırdığı düşünülmektedir. Bunlar arasında sigara içmek, bazı kimyasallara maruz kalmak (örneğin benzen), yüksek doz radyasyona maruz kalmak ve bazı virüs enfeksiyonları (örneğin HTLV-1 ve HIV) yer alır.
- Radyasyon: Yüksek doz radyasyona maruz kalmak lösemi riskini artırabilir. Bu, özellikle nükleer kazalar veya radyoterapi alan kanser hastaları için geçerlidir.
- Kemoterapi: Kemoterapi gibi kanser tedavileri, lösemi riskini artırabilir. Bunun nedeni, kemoterapinin kanser hücrelerinin yanı sıra sağlıklı hücreleri de öldürmesidir.
- İmmün sistem bozuklukları: Bağışıklık sistemini etkileyen bazı hastalıklar (örneğin lenfoma ve lupus) veya immünosupresif ilaçlar lösemi riskini artırabilir.
Lösemi risk faktörleri arasında yaş, cinsiyet ve ırk gibi faktörler de yer alır. Ancak, lösemi gelişimindeki rolü tam olarak anlaşılamamıştır.
Lösemi Belirtileri Nelerdir?
Löseminin belirtileri, kişiden kişiye ve lösemi tipine göre değişebilir. Bazı kişilerde hiçbir belirti olmayabilir ve lösemi, kan testi yapılıncaya kadar fark edilmeyebilir. Ancak, genellikle lösemi belirtileri şunları içerir:
- Yorgunluk ve halsizlik: Lösemi, normal kan hücrelerinin üretimini engelleyebilir ve bu da kişinin yorgun hissetmesine ve enerji eksikliği yaşamasına neden olabilir.
- Ateş ve enfeksiyonlar: Lösemi, bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olabilir, bu da enfeksiyon riskini artırır. Bu enfeksiyonlar, özellikle de tekrarlayan veya uzun süreli enfeksiyonlar, lösemi belirtisi olabilir.
- Kanama ve morarmalar: Lösemi, kanın normal şekilde pıhtılaşmasını engelleyebilir, bu da kanama ve morarma eğilimini artırabilir. Kişi diş etlerinde, burun veya ağızda kanamalar, ciltte morarmalar veya küçük kırmızı noktalar gibi belirtiler yaşayabilir.
- Kemik ağrısı: Lösemi, kemik iliğinin normal işleyişini engelleyebilir ve bu da kemik ağrısı ve hassasiyetine neden olabilir.
- Şişmiş lenf düğümleri: Lösemi, lenf düğümlerinin anormal büyümesine neden olabilir. Bu büyümeler, genellikle boyun, koltuk altı veya kasıkta hissedilebilir.
- Solunum güçlüğü: Lösemi, akciğerlerin ve diğer organların normal işleyişini etkileyebilir ve bu da nefes darlığı veya solunum güçlüğü gibi belirtilere neden olabilir.
Lösemi belirtileri genellikle yavaşça ortaya çıkar ve diğer birçok hastalığın belirtileriyle benzerlik gösterebilir. Bu nedenle, yukarıdaki belirtilerden herhangi birini veya birkaçını yaşıyorsanız, doktorunuza danışmanız önemlidir.
Çocuklarda Lösemi Belirtileri Nelerdir?
Çocuklarda lösemi belirtileri, erişkinlerdeki belirtilerle benzer olabilir, ancak bazı farklılıklar da gösterebilir. Bazı çocuklarda hiçbir belirti olmayabilir ve lösemi, kan testi yapılıncaya kadar fark edilmeyebilir. Ancak, genellikle çocuklardaki lösemi belirtileri şunları içerir:
- Yorgunluk ve halsizlik: Çocuklar, lösemi nedeniyle normal kan hücrelerinin üretimindeki azalmadan dolayı halsiz ve yorgun hissedebilirler.
- Kanama ve morarmalar: Çocuklar, diş etlerinde, burun veya ağızda kanamalar, ciltte morarmalar veya küçük kırmızı noktalar gibi kanama ve morarma eğilimi gösterebilirler.
- Şişmiş lenf düğümleri: Çocuklar, boyun, koltuk altı veya kasıkta şişmiş lenf düğümleri yaşayabilirler.
- Solunum güçlüğü: Çocuklar, nefes darlığı veya solunum güçlüğü gibi belirtiler yaşayabilirler.
- Karın ağrısı: Çocuklar, karın ağrısı veya şişkinlik yaşayabilirler.
- İştah kaybı ve kilo kaybı: Çocuklar, iştahlarının azalması ve kilo kaybı yaşayabilirler.
- Kemik ağrısı: Çocuklar, kemik ağrısı ve hassasiyeti yaşayabilirler.
Çocuklarda lösemi belirtileri, diğer çocukluk çağı hastalıklarının belirtileriyle benzerlik gösterebilir, bu nedenle, yukarıdaki belirtilerden herhangi birini veya birkaçını yaşıyorsanız, doktorunuza danışmanız önemlidir. Ayrıca, çocuğunuzda bu belirtilerden herhangi biri varsa, hemen bir çocuk hematoloğu veya onkolog ile görüşmeniz gerekmektedir.
Lösemi Tedavisi Nelerdir?
Lösemi tedavisi, tipine, evresine ve hastanın yaşına bağlı olarak değişebilir. Genellikle birçok tedavi yöntemi bir arada kullanılır ve tedavi planı bireysel olarak belirlenir. Lösemi tedavisi aşağıdaki yöntemlerden bir veya birkaçının bir kombinasyonunu içerebilir:
- Kemoterapi: Kemoterapi, kanser hücrelerini öldürmek veya büyümelerini durdurmak için kullanılan ilaçlardır. Lösemi tedavisinde, kemoterapi, vücudun farklı bölgelerine, özellikle kemik iliğine yayılan kanser hücrelerini yok etmek için kullanılır.
- Radyoterapi: Radyoterapi, kanser hücrelerini öldürmek için yüksek enerjili ışınlar kullanır. Lösemi tedavisinde radyoterapi, kemik iliği veya lenf bezlerindeki kanser hücrelerini hedef almak için kullanılabilir.
- Kemik iliği transplantasyonu: Kemik iliği transplantasyonu, hastanın kemik iliği kök hücrelerinin alındığı ve daha sonra kanserli kemik iliği hücrelerinin yok edilmesi amacıyla yüksek dozda kemoterapi veya radyoterapi uygulandığı bir prosedürdür. Daha sonra, sağlıklı kemik iliği hücreleri yeniden nakledilir.
- Hedefe yönelik tedaviler: Hedefe yönelik tedaviler, kanser hücrelerinin büyümesini ve bölünmesini kontrol eden hedef moleküllere saldıran ilaçları içerir. Bu tedavi yöntemi, lösemi hücrelerindeki spesifik değişikliklere bağlı olarak kullanılabilir.
- İmmünoterapi: İmmünoterapi, bağışıklık sistemini kanser hücrelerine karşı savaşmak için harekete geçiren tedavilerdir. Lösemi tedavisinde, immünoterapi, özellikle lösemi hücrelerini hedef alan antikorları içerir.
Lösemi tedavisinin yan etkileri arasında saç dökülmesi, bulantı, kusma, enfeksiyonlara karşı yüksek risk, kanama eğilimi, yorgunluk ve halsizlik gibi şeyler bulunur. Ancak modern tedaviler ve iyileştirilmiş destek tedavileri, tedavi sırasında bu yan etkileri azaltmak için tasarlanmıştır. Tedavi planı, hastanın sağlık durumuna ve lösemi tipine göre değişir. Tedavi planı hakkında daha fazla bilgi için bir hematolog-onkolog ile konuşmak önemlidir.
Kemik İliği Nakli
Kemik iliği nakli, kemik iliğindeki kök hücrelerin bir hastadan alınarak, bir başka kişiye (alıcı) nakledilmesi işlemidir. Kemik iliği, kan hücrelerinin oluştuğu bir doku olduğu için, bu işlem genellikle lösemi, lenfoma, miyelom gibi kan kanseri türleri ile ilgili tedavi planlarında kullanılır. Kemik iliği nakli aşağıdaki yöntemlerden biriyle yapılabilir:
- Otojenik kemik iliği nakli: Bu işlemde, hastanın kemik iliği önceden alınır, kanser hücreleri temizlenir ve daha sonra hastanın kendi kemik iliği kök hücreleri nakledilir.
- Allojenik kemik iliği nakli: Bu işlemde, kemik iliği başka bir kişiden (verici) alınır ve hastaya nakledilir. Verici, hastanın akrabaları veya uygun kemik iliği verici veritabanlarından bulunabilir.
- Senkron allogeneik kemik iliği nakli: Bu işlemde, hastanın kemik iliği önceden alınır ve vericinin kemik iliği nakledilmeden önce kemoterapi ve radyoterapi gibi yüksek dozda tedaviler verilir.
Kemik iliği nakli, lösemi tedavisinde sıklıkla kullanılan bir yöntemdir, ancak bazı riskleri de vardır. Nakledilen kemik iliği kök hücreleri, hastanın bağışıklık sistemini bozarak enfeksiyonlara neden olabilir. Ayrıca, nakledilen kemik iliği kök hücreleri alıcının vücuduna uygun olmayabilir ve alıcının bağışıklık sistemi, vericinin hücrelerini reddedebilir. Bu nedenle, kemik iliği nakli, sadece uygun adaylar için önerilir ve riskleri ile faydaları dikkatlice değerlendirilir.
