Deli Dana Hastalığı (Bovine Spongiform Encephalopathy)

Deli dana hastalığı, tıbbi adıyla Bovine Spongiform Encephalopathy (BSE), sığırlarda ortaya çıkan ölümcül ve dejeneratif bir beyin hastalığıdır. Bu hastalık, beyin dokusunun süngersi bir yapıya dönüşmesine neden olur. İnsanlara Creutzfeldt-Jakob hastalığının yeni varyantı (vCJD) şeklinde bulaşabilir ve bu durum oldukça ciddi sağlık sorunlarına yol açar.

Hastalığın nedeni, prion adı verilen anormal proteinlerdir. Bu proteinler, diğer sağlıklı proteinlerin yapısını değiştirerek onları işlevsiz hale getirir. Prionlar, klasik mikroorganizmalardan farklı olarak DNA ya da RNA içermez, bu da onları tedaviye karşı son derece dirençli hale getirir.

Evet. BSE, insanlara genellikle enfekte hayvanların et ürünlerinin tüketilmesiyle bulaşır. Bu durum "Yeni Varyant Creutzfeldt-Jakob Hastalığı (vCJD)" olarak adlandırılır. Özellikle beynin, omuriliğin ya da sinir dokusunun işlendiği et ürünleri riskli kabul edilir.

İnsanlarda görülen belirtiler şunlardır:

• Hafıza kaybı

• Depresyon ve kişilik değişiklikleri

• Koordinasyon bozuklukları

• Görme kaybı

• Kaslarda kasılma ve sertlik

• Demans (bunama)

• Konuşma ve hareketlerde bozulma

Hayvanlarda ise:

• Aşırı sinirlilik veya saldırganlık

• Denge kaybı ve yürüme zorlukları

• Kilo kaybı

• Yem yemede azalma

• Duyusal hassasiyet artışı görülür.

Kesin tanı, ancak ölüm sonrası yapılan beyin dokusu incelemesi ile mümkündür. Ancak hastalık şüphesi durumunda aşağıdaki yöntemlerden yararlanılır:

• MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme)

• EEG (Elektroensefalografi)

• Beyin omurilik sıvısı (BOS) analizi

• Nörolojik muayene

Ne yazık ki, deli dana hastalığının bilinen bir tedavisi yoktur. Prionlara karşı etkili ilaç geliştirilmemiştir. Bu nedenle önleme, hastalığın kontrol altına alınmasında en etkili yöntemdir.

• Enfekte hayvanların tespiti ve yok edilmesi

• Hayvan yemlerinde hayvansal kaynaklı ürünlerin yasaklanması

• Sıkı ithalat ve gıda güvenliği kontrolleri

• Et işleme tesislerinin hijyen standartlarının yükseltilmesi

• Riskli et dokularının gıdalardan ayıklanması

Türkiye’de şimdiye kadar insanlarda yeni varyant CJD vakasına rastlanmamıştır. Ancak ithalat yoluyla gelen et ürünlerinde risk teşkil edebilecek durumlar dikkatle takip edilmektedir. Tarım ve Orman Bakanlığı, hayvan ve et ithalatında sıkı denetim uygulamaktadır.

İlk olarak 1986 yılında İngiltere'de tanımlanmıştır. 1990’lı yılların başında BSE vakalarının artışı ve insanlarda görülen vCJD vakaları uluslararası boyutta endişeye neden olmuştur. 1996’da ilk kez bir insanın bu hastalıktan hayatını kaybetmesiyle halk sağlığı açısından ciddi tedbirler alınmaya başlanmıştır.

• Enfekte etin tüketilmesi (özellikle beyin, sinir dokusu)

• Organ nakli

• Kan transfüzyonu (çok nadir)

• Tıbbi cihazlar (prionlarla kontamine olmuş aletler)

İnsandan insana direkt bulaşması mümkün değildir. Ancak yukarıda belirtilen yollarla bulaşma riski taşır. Bu nedenle et tüketimi ve sağlık hizmetlerinde sterilizasyon çok önemlidir.

Evet. Hastalığın kesin tedavisi olmadığı için ölümle sonuçlanmaktadır. Belirtiler ilerleyici olup, birkaç ay içinde hasta tamamen bağımlı hale gelir. Hastalığın ortalama seyri 6 ay ila 2 yıl arasındadır.

İlk belirtiler genellikle davranışsal değişiklikler, depresyon ve koordinasyon sorunlarıdır. Daha sonra hızla ilerleyen demans ve motor fonksiyon kaybı gelişir. Erken teşhis, hastalığın kontrolünde etkili değildir ancak tanının doğruluğu açısından önemlidir.

Hayır. Sadece prion içeren riskli dokular (beyin, omurilik, göz dokusu gibi) tüketildiğinde bulaşma riski vardır. Kas dokusu (yani etin büyük kısmı) genellikle bulaşıcı değildir. Ancak yine de gıda güvenliği önlemlerine dikkat edilmelidir.

Türkiye'de Tarım ve Orman Bakanlığı, ithal edilen hayvanları ve etleri sıkı denetime tabi tutmaktadır. Ayrıca, hayvansal kaynaklı yemlerin kullanımı yasaktır. Et ve süt ürünleri işleme tesisleri de düzenli olarak denetlenmektedir.

Hayır. Şu anda bu hastalığa karşı geliştirilmiş herhangi bir aşı ya da etkili ilaç bulunmamaktadır. Prion yapısının bağışıklık sistemini harekete geçirmemesi, aşı geliştirmeyi son derece zor hale getirmektedir.

Evcil hayvanlara doğrudan bulaşmaz. Ancak prion bulaşmış hayvansal gıda içeren mamalar tüketildiğinde potansiyel bir risk söz konusu olabilir. Bu nedenle kaliteli ve güvenilir evcil hayvan gıdaları tercih edilmelidir.

Hayır. Gıda ürünlerinin etiketlerinde prion riski belirtilmez. Bu bilgi üretici firma, menşe ülke ve işleme standartlarına göre değerlendirilir. Güvenilir markaları ve sertifikalı ürünleri tercih etmek bu açıdan önemlidir.

Hastalık tanı konulduktan sonra ortalama 6-12 ay içinde ölümle sonuçlanır. Nadir vakalarda bu süre 2 yıla kadar uzayabilir. Ancak hastalık ilerledikçe tıbbi destek dışında yapılacak çok az şey kalır.

Kuluçka süresi yıllar sürebilir. Enfekte etin tüketilmesinden sonra 5 ila 15 yıl arasında hastalık gelişebilir. Bu durum hastalığın tanısını zorlaştırır ve önleyici önlemleri daha da kritik hale getirir.

A Life Sağlık Grubu olarak, toplum sağlığını tehdit eden hastalıklarla ilgili en güncel ve bilimsel bilgileri sizlerle paylaşmaya devam ediyoruz. Enfeksiyon hastalıkları ve nöroloji alanında deneyimli hekimlerimizle birlikte, erken teşhis ve danışmanlık hizmeti sunuyoruz. Her türlü şüphenizde veya semptomda 7/24 hizmet veren çağrı merkezimizden veya online randevu sistemimizden destek alabilirsiniz.