Agorafobi, açık alanlarda veya kalabalık yerlerde, ya da beklenmedik durumlarda panik atak veya yoğun kaygı hissi yaşama korkusu ile karakterize olan bir anksiyete bozukluğudur. Bu durum, kişinin normal aktivitelerini sürdürmesini engelleyebilir ve günlük yaşam kalitesini düşürebilir.
Agorafobinin Nedenleri Nelerdir?
Agorafobi’nin tam olarak neyden kaynaklandığı kesin olarak bilinmemektedir. Ancak genellikle, birden fazla faktörün birleşimi sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir.
Agorafobinin ortaya çıkmasına neden olan faktörler arasında şunlar sayılabilir:
- Genetik yatkınlık: Ailede anksiyete bozukluğu öyküsü olan kişilerde agorafobi gelişme riski daha yüksektir.
- Biyolojik faktörler: Beyindeki kimyasal dengenin bozulması, hormonlardaki değişimler ve zayıf bir sinir sistemi gibi biyolojik faktörler agorafobi gelişimine katkıda bulunabilir.
- Travmatik olaylar: Şiddetli bir travma veya stresli bir yaşam olayı, agorafobi gelişme riskini artırabilir.
- Anksiyete bozuklukları: Panik bozukluğu veya başka bir anksiyete bozukluğu öyküsü olan kişilerde agorafobi gelişme riski daha yüksektir.
- Sosyal faktörler: Çocuklukta aile içi şiddet, kötü muamele, aşırı koruyucu ebeveynler, düşük sosyoekonomik durum gibi sosyal faktörler agorafobi gelişiminde etkili olabilir.
Agorafobi Belirtileri Nelerdir?
Agorafobi belirtileri, kişinin normal aktivitelerini sürdürmesini engelleyebilir ve günlük yaşam kalitesini düşürebilir. Bu belirtiler şunları içerebilir:
- Panik ataklar: Agorafobi, panik atakların sıklıkla yaşanması ile birlikte ortaya çıkabilir. Panik ataklar ani ve şiddetli bir korku veya kaygı hissi ile birlikte terleme, titreme, kalp çarpıntısı, nefes darlığı ve mide bulantısı gibi belirtilere neden olabilir.
- Endişe ve kaygı: Agorafobisi olan kişiler, kalabalık ve açık alanlarda, beklenmedik durumlarda veya kontrol dışı durumlarda yoğun kaygı hissi yaşayabilirler. Bu kaygı, kişinin normal aktivitelerini sürdürmesini engelleyebilir.
- Kaçınma davranışı: Kişi, agorafobi nedeniyle, yoğun kaygı yaşadığı veya panik atağı tetikleyebilecek yerlerden kaçınmaya başlayabilir. Bu yerler arasında kalabalık yerler, açık alanlar, yüksek katlı binalar, toplu taşıma araçları veya alışveriş merkezleri yer alabilir.
- Fiziksel belirtiler: Agorafobi semptomları, genellikle baş dönmesi, nefes darlığı, kalp çarpıntısı, terleme, mide bulantısı ve titreme gibi fiziksel belirtilerle birlikte görülebilir.
- Sosyal izolasyon: Kişi, agorafobisi nedeniyle, sosyal ortamlardan uzaklaşabilir ve sosyal izolasyona girebilir.
Agorafobi Tanısı Nasıl Konulur?
Agorafobi tanısı, bir psikiyatrist veya psikolog tarafından konulabilir. Tanı, kişinin semptomlarına, tıbbi ve psikolojik öyküsüne dayanır.
Bir uzman, kişiyle yapacağı görüşmelerde şunları sorabilir:
- Semptomlar: Kişinin yaşadığı semptomlar, ne sıklıkta meydana geldiği, ne kadar şiddetli olduğu ve ne zaman başladığı hakkında sorular sorulabilir.
- Tıbbi öykü: Kişinin tıbbi geçmişi, ilaç kullanımı, hastalık öyküsü veya yakın zamanda geçirdiği bir travma hakkında bilgi toplanabilir.
- Psikolojik öykü: Kişinin psikolojik durumu hakkında bilgi toplanabilir, ayrıca başka bir anksiyete bozukluğu, depresyon veya panik atak geçirme öyküsü var mı gibi konular hakkında da sorular sorulabilir.
- Sosyal durum: Kişinin sosyal durumu hakkında bilgi toplanabilir, iş ve ilişki durumları hakkında sorular sorulabilir.
- Davranışsal incelemeler: Kişinin agorafobik davranışları gözlemlenerek, ne kadar şiddetli olduğu, kişinin kaçınma davranışları ve ne tür tetikleyicileri olduğu gibi konular hakkında değerlendirme yapılabilir.
Agorafobi tanısı konulabilmesi için, semptomların belirgin olması, kişinin günlük yaşamını engellemesi ve en az 6 aydır devam ediyor olması gerekir.
Agorafobinin Tedavileri Nelerdir?
Agorafobinin tedavisi, genellikle bir kombinasyon halinde kullanılan psikoterapi ve ilaç tedavisi yoluyla yapılır. Agorafobisi olan kişilerin tedaviye başlamadan önce bir psikiyatrist veya psikologla görüşmesi ve uygun bir tedavi planı oluşturulması önerilir.
- Psikoterapi: Psikoterapi, agorafobinin tedavisinde etkili bir yöntemdir. Kognitif-davranışçı terapi (KDT) ve maruz kalmaya dayalı terapi (MKDT) en yaygın kullanılan psikoterapi türleridir. KDT, kişinin düşünce ve davranış kalıplarını değiştirmeye odaklanırken, MKDT, kişiyi korktuğu durumlara maruz bırakarak korkularını azaltmaya çalışır.
- İlaç tedavisi: Agorafobi tedavisinde antidepresanlar, anksiyolitikler ve beta blokerler gibi ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar semptomların kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir, ancak uzun vadeli kullanımı için bir psikiyatristle görüşmek önemlidir.
- Kendine yardım: Kişilerin agorafobi ile baş etmelerine yardımcı olabilecek bir dizi kendine yardım yöntemi vardır. Bunlar arasında meditasyon, gevşeme teknikleri, yoga, egzersiz, düzenli uyku ve sağlıklı beslenme gibi yöntemler yer alabilir.
- Destek grupları: Agorafobisi olan kişilerin, benzer durumda olan diğer kişilerle bağlantı kurabilecekleri ve deneyimlerini paylaşabilecekleri destek gruplarına katılmaları önerilir. Bu gruplar, kişinin yalnız hissetmesini engelleyerek tedaviye katkı sağlayabilir.
Agorafobi tedavisi, semptomların şiddeti ve kişinin tedaviye nasıl yanıt verdiğine bağlı olarak değişebilir. Tedaviye erken başlamak, semptomların iyileşmesini ve kişinin normal yaşamına dönmesini sağlayabilir.
