Kuduz

Kuduz, hayvanlardan insanlara bulaşabilen, merkezi sinir sistemini etkileyen ve ölümcül olabilen viral bir hastalıktır. Genellikle enfekte bir hayvanın ısırmasıyla bulaşır ve beyne ulaştığında ciddi nörolojik hasara neden olur. Kuduz, erken teşhis ve tedavi edilmezse neredeyse her zaman ölümle sonuçlanır.

A Life Sağlık Grubu olarak, kuduz hastalığı hakkında farkındalık yaratmak ve korunma yolları konusunda bilgilendirmek istiyoruz. Bu yazıda, kuduz hastalığına dair bilmeniz gereken her şeyi bulabilirsiniz.

Kuduz, Lyssavirus adı verilen bir virüsün neden olduğu zoonotik bir hastalıktır, yani hayvanlardan insanlara bulaşabilir. Bu virüs, enfekte hayvanın salyasında bulunur ve genellikle ısırık yoluyla bulaşır. Nadir durumlarda, çizik, yalama veya salyanın açık yaraya temasıyla da bulaşabilir.

Kuduz virüsü, vücuda girdikten sonra sinirler boyunca ilerleyerek beyne ulaşır. Beyne ulaştığında ensefalit (beyin iltihabı) gelişir ve ciddi nörolojik hasara neden olur.

Kuduz, beyni ve omuriliği etkileyen ölümcül bir viral hastalıktır. Genellikle enfekte bir hayvanın ısırmasıyla bulaşır. Kuduz virüsü merkezi sinir sistemine girdikten sonra hızla yayılır ve beyne ulaştığında ciddi hasara yol açar. Belirtiler ortaya çıktığında ise hastalık neredeyse her zaman ölümcüldür. Bu nedenle kuduz şüphesi olan herkesin acilen tıbbi yardım alması hayati önem taşır.

Kuduz belirtilerini iki aşamada inceleyebiliriz:

Prodromal Dönem (Erken Belirtiler):

Bu dönem, virüsün vücuda girmesinden sonraki günler veya haftalar içinde ortaya çıkabilir ve grip benzeri belirtilerle karakterizedir. Bu belirtiler spesifik olmadığı için kuduz tanısı koymak zor olabilir.

• Ateş: Vücut ısısında yükselme, genellikle 38°C'nin üzerinde
• Baş ağrısı: Hafif veya şiddetli baş ağrıları
• Halsizlik ve yorgunluk: Genel bir halsizlik ve enerji eksikliği hissi
• Kas ağrıları: Vücutta yaygın kas ağrıları ve hassasiyet
• İştahsızlık: Yemek yeme isteğinde azalma
• Bulantı ve kusma: Mide bulantısı ve kusma atakları
• Boğaz ağrısı: Boğazda yanma, kaşıntı veya ağrı
• Öksürük: Kuru veya balgamlı öksürük
• Huzursuzluk ve anksiyete: Genel bir huzursuzluk, endişe ve korku hissi
• Uykusuzluk: Uykuya dalmakta veya uykuda kalmakta zorluk
• Depresyon: Üzüntü, umutsuzluk ve ilgi kaybı gibi depresif belirtiler
• Isırık yerinde değişiklikler: Isırık yerinde kaşıntı, ağrı, uyuşma veya karıncalanma hissi. Bazen yara iyileşmiş olsa bile bu belirtiler görülebilir.

Nörolojik Dönem (Geç Belirtiler):

Prodromal dönemden sonra, kuduz virüsü beyne ulaştığında nörolojik belirtiler ortaya çıkar. Bu belirtiler, hastalığın ciddiyetini ve ölümcül olduğunu gösterir.

• Ensefalit (beyin iltihabı): Beynin iltihaplanması sonucu ortaya çıkan belirtilerdir.
  • Kafa karışıklığı: Düşünceler, konuşma ve davranışlarda bozukluk
  • Ajitasyon: Huzursuzluk, sinirlilik ve aşırı hareketlilik
  • Halüsinasyonlar: Gerçek olmayan şeyler görme, duyma veya hissetme
  • Deliryum: Bilinç bulanıklığı, oryantasyon bozukluğu ve uykusuzluk
• Hidrofobi (suya karşı korku): Yutma kaslarının spazmı nedeniyle su içmeye çalışırken boğulma hissi ve korku
• Aerofobi (havaya karşı korku): Nefes alırken boğaz kaslarının spazmı nedeniyle hava akımından korkma
• Fotofobi (ışığa karşı korku): Gözlerde aşırı hassasiyet ve ışığa karşı korku
• Salya artışı: Ağızda aşırı tükürük birikmesi
• Yutma güçlüğü: Boğaz kaslarının spazmı nedeniyle yutkunamama
• Kas spazmları: Vücutta ani ve istemsiz kas kasılmaları
• Felç: Vücudun bir bölümünde hareket kaybı
• Koma: Bilinç kaybı ve çevreye tepki verememe

Kuduz belirtilerinin ortaya çıkma süresi, yani kuluçka dönemi, oldukça değişkendir. Genellikle 1 ila 3 ay arasında sürer, ancak bazı durumlarda birkaç gün ile birkaç yıl arasında da değişebilir.

Kuluçka dönemini etkileyen faktörler şunlardır:

• Virüsün vücuda giriş yeri: Isırık başa veya boyuna ne kadar yakınsa, belirtiler o kadar hızlı ortaya çıkar.
• Yaranın derinliği ve şiddeti: Derin ve şiddetli ısırıklar, virüsün daha hızlı yayılmasına neden olabilir.
• Virüsün miktarı: Isırık sırasında bulaşan virüs miktarı ne kadar fazlaysa, kuluçka dönemi o kadar kısa olabilir.
• Kişinin bağışıklık sistemi: Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde belirtiler daha hızlı ortaya çıkabilir.

Kuduz belirtileri iki aşamada ortaya çıkar:

• Prodromal dönem (erken belirtiler): Grip benzeri belirtiler (ateş, baş ağrısı, halsizlik, kas ağrıları), iştahsızlık, bulantı, kusma, boğaz ağrısı, öksürük, huzursuzluk, anksiyete, uykusuzluk, depresyon ve ısırık yerinde kaşıntı, ağrı veya uyuşma.
• Nörolojik dönem (geç belirtiler): Ensefalit (beyin iltihabı), hidrofobi (suya karşı korku), aerofobi (havaya karşı korku), fotofobi (ışığa karşı korku), salya artışı, yutma güçlüğü, kas spazmları, felç ve koma.

Önemli Not: Belirtiler ortaya çıktıktan sonra, kuduz hastalığı hızla ilerler ve genellikle bir hafta içinde ölümle sonuçlanır. Bu nedenle, kuduz şüphesi olan herkesin acilen tıbbi yardım alması hayati önem taşır.

Kuduz, kuduz virüsü taşıyan bir hayvanın salyasıyla temas yoluyla bulaşır. Bu genellikle şu şekilde olur:

• Isırık: En yaygın bulaşma şekli, enfekte bir hayvanın ısırmasıdır. Isırık sırasında, hayvanın salyasındaki virüs, kişinin kan dolaşımına girer ve sinirler yoluyla beyne ulaşır.
• Çizik: Enfekte bir hayvanın tırmalaması da, salya açık bir yaraya temas ederse kuduza neden olabilir.
• Yalama: Nadir durumlarda, enfekte bir hayvanın açık bir yarayı veya mukozayı (gözler, burun, ağız) yalaması da kuduza neden olabilir.
• Organ Nakli: Çok nadir durumlarda, enfekte bir kişinin organlarının nakledilmesiyle de kuduz bulaşabilir.

Kuduzun insandan insana bulaşması çok nadirdir.

Kuduz virüsü, genellikle enfekte bir hayvanın salyasıyla temas yoluyla bulaşır. Bu temas çoğunlukla ısırık yoluyla gerçekleşir, ancak çizik veya salyanın açık yaraya temasıyla da bulaşabilir.

İnsandan insana kuduz bulaşması için, enfekte kişinin salyasının başka bir kişinin açık yarasına veya mukozasına (göz, burun, ağız) direkt olarak teması gerekir. Bu durum, teorik olarak mümkün olsa da, pratikte çok nadir görülen bir durumdur.

İnsandan insana kuduz bulaşma riskini artıran durumlar:

• Organ nakli: Enfekte bir kişinin organlarının nakledilmesiyle kuduz bulaşabilir. Bu nedenle, organ bağışçıları kuduz açısından taranır.
• Kornea nakli: Enfekte bir kişinin korneasının nakledilmesiyle kuduz bulaşabilir.
• Isırma: Kuduz hastası bir kişinin başka bir kişiyi ısırması durumunda, salyasıyla temas yoluyla kuduz bulaşabilir.

Önemli Notlar:

• Kuduz hastası bir kişinin salyasının öksürük veya hapşırıkla başka bir kişiye bulaşması mümkün değildir.
• Kuduz hastası bir kişinin kanına veya diğer vücut sıvılarına temas etmek de kuduz bulaşmasına neden olmaz.

Kuduz tanısını doğrulamak için çeşitli laboratuvar testleri kullanılabilir. Bu testler, virüsün kendisini veya virüse karşı oluşan antikorları tespit etmeye çalışır.

• Kan testleri: Kuduz virüsüne karşı antikorları tespit etmek için kullanılır.
• Sıtma (tükürük) testleri: Kuduz virüsünü tespit etmek için kullanılır.
• Beyin omurilik sıvısı (BOS) analizi: Kuduz virüsünü veya virüse karşı antikorları tespit etmek için kullanılır.
• Deri biyopsisi: Ensedeki saçlı deriden alınan deri biyopsisinde kuduz virüsünü tespit etmek için kullanılır.
• Direkt floresan antikor (DFA) testi: En sık kullanılan tanı yöntemidir. Dokularda kuduz virüsünü tespit etmek için floresan boyalar kullanılır.
• Polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) testi: Virüsün genetik materyalini (RNA) tespit etmek için kullanılır.

Kuduz tanısı koymak zor olabilir, çünkü belirtiler diğer hastalıklarla karışabilir ve laboratuvar testlerinin sonuçları hemen çıkmayabilir. Bu nedenle, kuduz şüphesi olan herkesin, tanı kesinleşene kadar kuduz maruziyet sonrası profilaksi (PEP) alması önemlidir. PEP, kuduz immün globulini ve kuduz aşısı serisini içerir.

Kuduz aşısı, kuduz virüsüne karşı bağışıklık sistemini uyaran ve vücudun antikor üretmesini sağlayarak hastalığa karşı koruma sağlayan bir aşıdır. Hem korunma amaçlı hem de maruziyet sonrası profilaksi (PEP) için kullanılabilir.

Kuduz aşısı, iki farklı durumda uygulanabilir:

Maruziyet Öncesi Profilaksi:

• Kuduz riski yüksek olan kişilere (veteriner hekimler, hayvan bakıcıları, laboratuvar çalışanları, mağara araştırmacıları gibi) veya kuduz riski yüksek bölgelere seyahat edecek kişilere korunma amaçlı uygulanır.
• Genellikle 3 doz olarak uygulanır: İlk doz, sonraki dozlar ise ilk dozdan 7 ve 21 veya 28 gün sonra yapılır.

Maruziyet Sonrası Profilaksi (PEP):

• Kuduz şüphesi olan bir hayvan tarafından ısırılan, tırmalanan veya salyasına maruz kalan kişilere uygulanır.
• Hızlı bir şekilde başlanması çok önemlidir, çünkü virüs beyne ulaşmadan önce aşılama yapılmalıdır.
• Genellikle 5 doz olarak uygulanır: İlk doz, sonraki dozlar ise ilk dozdan 3, 7, 14 ve 28 gün sonra yapılır.
• Isırık yerinin şiddetine ve yerine bağlı olarak, kuduz immün globulini de uygulanabilir.

Kuduz aşısı, genellikle kol kasına enjekte edilir. Çocuklarda ise uyluk kasına yapılabilir.

Kuduz aşısı genellikle güvenlidir ve ciddi yan etkilere nadiren neden olur. Olası yan etkiler şunlardır:

• Enjeksiyon yerinde: Ağrı, kızarıklık, şişlik
• Hafif sistemik yan etkiler: Ateş, baş ağrısı, halsizlik, kas ağrıları, bulantı

Nadir durumlarda, ciddi alerjik reaksiyonlar (anafilaksi) gelişebilir.

Kuduz aşısı, doğru şekilde uygulandığında kuduz hastalığına karşı yüksek düzeyde koruma sağlar. Aşılama sonrası vücut, kuduz virüsüne karşı antikorlar üretir ve bu antikorlar virüsün beyne ulaşmasını ve hastalığa neden olmasını engeller.

Kuduz aşısı, uygulama amacına göre farklı doz sayılarında yapılır:

Maruziyet Öncesi Profilaksi (Korunma Amaçlı):

• Kuduz riski yüksek olan kişilere (veteriner hekimler, hayvan bakıcıları, laboratuvar çalışanları gibi) veya kuduz riski yüksek bölgelere seyahat edecek kişilere korunma amaçlı uygulanır.
• Bu durumda genellikle 3 doz aşı yapılır.
  • İlk doz,
  • İkinci doz ilk dozdan 7 gün sonra,
  • Üçüncü doz ise ilk dozdan 21 veya 28 gün sonra yapılır.

Maruziyet Sonrası Profilaksi (PEP):

• Kuduz şüphesi olan bir hayvan tarafından ısırılan, tırmalanan veya salyasına maruz kalan kişilere uygulanır.
• Bu durumda genellikle 4 veya 5 doz aşı yapılır.
  • Türkiye'de genellikle 4 doz uygulanır: İlk doz hemen, sonraki dozlar ise 3., 7. ve 14. günlerde yapılır.
  • Dünya Sağlık Örgütü (WHO), 5 dozluk bir şemayı önermektedir: İlk doz hemen, sonraki dozlar ise 3., 7., 14. ve 28. günlerde yapılır.
• Isırık yerinin şiddetine ve yerine bağlı olarak, kuduz immün globulini de uygulanabilir.

Daha önce kuduz aşısı olmuş kişiler:

• Daha önce kuduz aşısı olmuş ve tekrar kuduz riski taşıyan bir hayvan tarafından ısırılan kişilerde 2 doz aşı yeterli olabilir. Bu dozlar, ısırık günü ve 3. günde yapılır.

Aşı doz sayısı ve uygulama şekli hakkında en doğru bilgiyi doktorunuzdan alabilirsiniz.

Kuduz aşısının koruma süresi, kişinin bağışıklık sistemine ve maruz kalma riskine bağlı olarak değişebilir. Genellikle, 3 ila 5 yıl arasında koruma sağladığı kabul edilir.

Maruziyet Öncesi Profilaksi:

• Kuduz riski yüksek olan kişiler (veteriner hekimler, hayvan bakıcıları, laboratuvar çalışanları gibi) veya kuduz riski yüksek bölgelere seyahat edecek kişiler, korunma amaçlı kuduz aşısı yaptırmalıdır.
• Bu durumda, 3 dozluk aşılama şeması uygulanır ve yaklaşık 3 yıl koruma sağlar.
• Koruma süresi dolmadan önce, antikor testi yapılarak bağışıklık seviyesi kontrol edilebilir ve gerekirse ek doz aşı yapılabilir.

Maruziyet Sonrası Profilaksi (PEP):

• Kuduz şüphesi olan bir hayvan tarafından ısırılan, tırmalanan veya salyasına maruz kalan kişilere uygulanır.
• Bu durumda, 4 veya 5 dozluk aşılama şeması uygulanır ve yaklaşık 5 yıl koruma sağlar.
• Ancak, kişinin bağışıklık sistemine ve maruz kalma riskine bağlı olarak koruma süresi değişebilir.

Kuduz Aşısı ve Bağışıklık:

• Kuduz aşısı, vücudun kuduz virüsüne karşı antikor üretmesini sağlayarak bağışıklık kazandırır.
• Antikor seviyeleri zamanla azalabilir, bu nedenle koruma süresi sınırlıdır.
• Kuduz riski yüksek olan kişilerin, düzenli aralıklarla antikor testi yaptırması ve gerekirse ek doz aşı yaptırması önerilir.

Kuduz şüphesiyle karşılaşıldığında, hızlı bir şekilde tıbbi yardım almak çok önemlidir. İlk olarak, en yakın sağlık kuruluşunun acil servisine başvurmanız önerilir. Acil serviste, durumunuz değerlendirilir ve kuduz riski taşıdığınız düşünülürse, kuduz maruziyet sonrası profilaksi (PEP) uygulanır. PEP, kuduz immün globulini ve kuduz aşısı serisini içerir.

Acil serviste ilk müdahalenin ardından, enfeksiyon hastalıkları uzmanı tarafından değerlendirilmeniz ve takip edilmeniz gerekebilir. Enfeksiyon hastalıkları uzmanları, kuduz dahil olmak üzere çeşitli enfeksiyon hastalıklarının tanı ve tedavisinde uzmanlaşmış doktorlardır.

Kuduz riski taşıyan bir hayvan tarafından ısırıldıysanız veya kuduz belirtileri yaşıyorsanız, vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurun.

A life Sağlık Grubu olarak, kuduz teşhisi ve tedavisi konusunda uzman enfeksiyon hastalıkları doktorlarından oluşan bir ekibe sahibiz. Acil servisimiz 7/24 hizmet vermektedir ve kuduz şüphesi olan hastalara hızlı ve etkili bir şekilde müdahale edebilmekteyiz.

Kuduz veya diğer enfeksiyon hastalıkları konusunda detaylı bilgi almak ve randevu oluşturmak için web sitemizi ziyaret edebilir veya iletişim numaralarımızdan bize ulaşabilirsiniz.

Unutmayın, kuduz ölümcül bir hastalıktır, ancak erken teşhis ve tedavi ile önlenebilir.