Vertigo Nedir?

Yaygın olarak "baş dönmesi" olarak bilinen, kişinin kendisinin veya çevresinin hareket ettiği yanılsamasına kapılması durumudur. Bu rahatsızlık baş dönmesi ile başlamaz. Aynı zamanda denge kaybı, mide bulantısı, kusma ve terleme gibi belirtiler de gösterebilir.

Baş dönmesi, iç kulak problemleri, beyin hastalıkları veya sinir sistemi bozuklukları gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. Bu nedenle, altta yatan nedenin doğru bir şekilde bulunması ve uygun tedavi yöntemlerinin uygulanması çok önemlidir. Bu bilgilendirme sayfasında;

• Sinirsel vertigo hastalığı nedir?
• Vertigo belirtileri nelerdir?
• Nedenleri?
• Tedavi yöntemleri?
• Vertigo hangi bölüm bakar?
• Vertigoya hangi doktor bakar?
• Vertigo tehlikeli mi?
• Vertigo kaç gün sürer?
• Vertigo ne kadar sürer? hakkında kapsamlı bilgiler bulabilirsiniz.

Yaygın kanının aksine, sadece basit bir baş dönmesi değildir. Bu durum, kişinin kendisinin veya çevresinin hareket ettiği, döndüğü veya yer değiştirdiği yanılsamasına kapılmasıdır. Bu yanılsama, gerçekte herhangi bir hareket olmamasına rağmen, beyin tarafından algılanan bir hareket hissidir. Ataklar, birkaç saniyeden saatlere kadar sürebilir ve şiddetli vakalarda, günlük yaşamı önemli ölçüde etkileyebilir.

Temel Özellikleri:

• Dönme Hissi: En belirgin özelliği, kişinin kendisinin veya çevresinin döndüğü hissidir. Bu, denge kaybına ve düşmeye yol açabilir.
• Denge Kaybı: Ataklar sırasında kişilerin dengesizlik hissetmesi, yürümekte zorlanmalarına veya sersemlemelerine neden olabilir.
• Mide Bulantısı ve Kusma: İç kulaktaki denge mekanizması bozulursa, ani baş dönmesi ve mide bulantısı olabilir.
• Terleme ve Solukluk: Şiddetli ataklar, terleme, solukluk ve kalp çarpıntısı gibi belirtileri de beraberinde getirebilir.
• Gözlerde İstemsiz Hareketler (Nistagmus): Bazı türlerinde, gözlerde istemsiz, hızlı hareketler gözlemlenebilir.

Kişinin çevresinin dönüyormuş gibi algılandığı, denge kaybı ve baş dönmesi ile karakterize edilen bir iç kulak problemidir. Günlük yaşamı ciddi şekilde etkileyebilir ve altta yatan nedenlere göre farklı tedavi yaklaşımları gerektirebilir.

• Peki, vertigo neden olur ve nasıl ayırt edilir?
• Hangi belirtiler uzman değerlendirmesi gerektirir?

A Life Sağlık Grubu Kulak Burun Boğaz Uzmanı Op. Dr. Afat Abbasova, vertigo hakkında merak edilenleri, tanı sürecini ve dikkat edilmesi gereken durumları sizler için anlatıyor.

Kaynağına ve özelliklerine göre farklı türlere ayrılır. Temel olarak iki ana kategori altında incelenir: Periferik Vertigo ve Santral Vertigo. Bu iki tür, nedenleri, belirtileri ve tedavi yaklaşımları açısından önemli farklılıklar gösterir.

İç kulaktaki denge organları (vestibüler sistem) veya bu organlardan beyne bilgi taşıyan sinir etkilenirse baş dönmesi olur. Denge sisteminin hassas yapıları kaynaklı olduğundan belirtileri oldukça belirgin ve rahatsız edicidir.

Periferik Vertigo'nun Temel Özellikleri:

• Şiddetli Baş Dönmesi: Kişi, kendisinin veya çevresinin döndüğü hissine kapılır. Baş dönmesi genellikle ani başlar ve oldukça yoğundur.
• Denge Kaybı: İç kulak kaynaklı bozulmalar, yürümede zorlanma, sendeleme ve düşme hissine yol açar.
• Mide Bulantısı ve Kusma: Otonom sinir sistemi etkilenir, buna bağlı olarak bulantı ve kusma görülür.
• Nistagmus: Gözlerde istemsiz, ritmik hareketler meydana gelir; bu, dengesizlikle birlikte sık rastlanan bir belirtidir.
• Kulak Çınlaması ve İşitme Kaybı: Özellikle Meniere hastalığında çınlama (tinnitus) ve işitme kaybı eşlik edebilir.

• Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV): İç kulaktaki kalsiyum kristallerinin (otolitlerin) yer değiştirmesiyle ortaya çıkar. Başın pozisyonuna bağlı, kısa ama şiddetli baş dönmesi atakları ile kendini gösterir.
• Labirentit: İç kulağın labirent kısmının iltihaplanmasıdır. Genellikle viral enfeksiyonlardan kaynaklanır. Baş dönmesi, işitme kaybı ve dengesizlik ile seyreder.
• Vestibüler Nörit: Vestibüler sinirin iltihaplanmasıdır. Yine çoğunlukla viral kaynaklıdır. Şiddetli ve uzun süreli ataklara yol açar.
• Meniere Hastalığı: İç kulaktaki endolenf sıvısının basıncının artması sonucu oluşur. Baş dönmesiyle birlikte çınlama, işitme kaybı, kulakta dolgunluk hissi görülür.

Beyin sapı ve beyincik gibi merkezi sinir sistemi yapılarını etkileyen sorunlardan kaynaklanan bir baş dönmesi türüdür. Periferik vertigoya göre daha az rastlansa da, altta yatan nedenler genellikle daha ciddi ve nörolojiktir. Bu nedenle santral vertigo şüphesi olan hastaların mutlaka nörolojik değerlendirmeye alınması gereklidir.

Santral Vertigo'nun Temel Özellikleri:

• Sürekli ve Daha Hafif Baş Dönmesi: Baş dönmesi genellikle periferik vertigoya göre daha az şiddetlidir. Ancak, daha uzun sürebilir ve sürekli olabilir.
• Nörolojik Belirtiler: Çift görme, konuşma ve yutma zorluğu, kol veya bacaklarda uyuşma ya da güçsüzlük olabilir. Ayrıca, koordinasyon kaybı ve bilinç değişiklikleri de görülebilir.
• Nistagmus Özellikleri: Gözlerdeki istemsiz hareketler (nistagmus) yön değiştirir ve sabit bir noktaya odaklanmakla azalmaz.
• Ciddi Denge Problemleri: Denge kaybı belirgindir ve yürüme zorluğuna yol açabilir.

• İnme: Beyne giden kan akışının azalması veya kesilmesi, beyin dokusunda hasara yol açarak vertigoya neden olabilir.
• Beyin Tümörleri: Beyin veya beyin sapındaki tümörler denge merkezlerine baskı yaparak baş dönmesine sebep olabilir.
• Multipl Skleroz (MS): Beyin ve omurilikteki sinirlerde lezyonlara yol açan bu hastalık, dengeyi etkileyebilir.
• Migren: Bazı migren türlerinde baş dönmesi atakları migrenle birlikte görülebilir.
• Epilepsi: Özellikle bazı epilepsi türlerinde vertigo benzeri belirtiler ortaya çıkabilir.
• Travmatik Beyin Hasarı: Kafa travmaları sonrası beyin yapılarındaki hasar, santral vertigoya yol açabilir.
• Enfeksiyonlar: Menenjit, ensefalit gibi merkezi sinir sistemini etkileyen enfeksiyonlar vertigoya neden olabilir.
• İlaçlar: Bazı ilaçların yan etkisi olarak santral vertigo gelişebilir.

Denge sistemindeki bir bozukluktan kaynaklanan, kişinin çevresinin veya kendisinin döndüğü veya hareket ettiği hissiyatıdır. Bu durumun pek çok farklı nedeni olabilir.

İç Kulak Problemleri:

• Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV): İç kulakta yer alan minik kalsiyum kristallerinin yerinden oynaması sonucu oluşur. Baş hareketleriyle tetiklenen ani ve şiddetli baş dönmesi atakları gözlemlenir.
• Meniere Hastalığı: İç kulakta sıvı dengesizliği olur. Bu durum baş dönmesine, kulak çınlamasına, işitme kaybına ve kulaklarda dolgunluk hissine neden olur.
• Labirentit: Vertigonun iç kulaktan denge sistemini etkileyen iltihaplanma, baş dönmesi ve işitme kaybına yol açabilir.
• Akustik Nöroma: Kulak sinirini etkileyen iyi huylu bir tümördür. Bu tümör işitme kaybına ve baş dönmesine neden olabilir.
• Vestibüler Nörit: Vestibüler sinirin iltihaplanması sonucu baş dönmesi, mide bulantısı ve bulanık görme gibi belirtiler oluşur.

Merkezi Sinir Sistemi Bozuklukları:

• İnme: Beyin sapındaki veya beyinciğindeki kan akışının bozulması sonucu vertigo ortaya çıkabilir.
• Multipl Skleroz (MS): MS, sinirlerin bozulmasına neden olarak denge kayıplarına yol açabilir.
• Beyin Tümörleri: Beyinde oluşan tümörler denge merkezlerini etkileyebilir.
• Migren: Migrenin bazı türlerinde, vertigo ve baş dönmesi eşlik edebilir.

Diğer Nedenler:

• Kafa Travmaları: Beyin travması sonrası denge merkezlerine zarar verebilir.
• İlaçlar: Bazı ilaçların yan etkileri vertigoya yol açabilir.
• Psikolojik Faktörler: Anksiyete ve panik bozukluğu gibi durumlar da vertigo benzeri semptomlara yol açabilir.
• Servikal Vertigo: Boyun problemleri nedeniyle baş dönmesi görülebilir.

Kronik Orta Kulak Enfeksiyonları ve Kolesteatom:

Kronik orta kulak enfeksiyonları, kolesteatom adı verilen anormal cilt büyümesine yol açabilir. Bu, iç kulağa yayılarak baş dönmesi, işitme kaybı ve denge bozukluklarına neden olabilir.

Vertigo İle Görülen Diğer Belirtiler:

• Dönme Hissi: Kişinin kendisinin veya çevresinin döndüğü hissi.
• Denge Kaybı: Yürüme güçlüğü ve sersemlik.
• Mide Bulantısı ve Kusma: Denge mekanizmasının bozulması sonucu.
• Aşırı Terleme: Soğuk ve yapışkan terleme.
• Kulak Hastalıkları: Dolgunluk, çınlama veya uğultu.
• İşitme Kaybı: Geçici veya kalıcı işitme kaybı.
• Nistagmus: İstemsiz göz hareketleri, net görmeyi zorlaştırabilir.
• Bilinç Kaybı: Nadir durumlarda kısa süreli bilinç kaybı yaşanabilir.
• Baş Ağrısı: Vertigo atakları sonrası genellikle baş ağrıları görülebilir.

Vertigo hastanın öyküsünün dikkatlice dinlenmesi ve kapsamlı bir fiziksel muayene ile başlar. Doktor, hastanın şikayetlerini, ne zaman başladığını, ne kadar sürdüğünü ve hangi durumlarda tetiklendiğini detaylı bir şekilde öğrenir. Ardından, kulak burun boğaz ve nörolojik muayeneler ile denge testleri yapılır. Bu testler, baş dönmesinin nedeninin iç kulak mı yoksa merkezi sinir sistemi mi olduğunu anlamaya yardımcı olur.

İşte tanıda kullanılan bazı önemli testler:

• Romberg Testi:
  • Hasta, ayakları birleşik ve kolları yanlarda olacak şekilde dikilir ve gözlerini kapatır.
  • Dengesizlik, merkezi sinir sistemi sorunlarına işaret edebilir.
• Fukuda-Unterberger Testi:
  • Hasta, gözleri kapalıyken 30 saniye boyunca yerinde adım atar.
  • Dönme veya yana eğilme, iç kulak labirentindeki bir soruna işaret eder.
• Dix-Hallpike Testi:
  • BPPV'yi (Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo) teşhis etmek için kullanılır.
  • Hastanın başı belirli bir pozisyona getirildiğinde ortaya çıkan istemsiz göz hareketleri (nistagmus) gözlemlenir.
• Baş Dürtü Testi:
  • Hastanın bir hedefe odaklanması istenir ve başı hızlıca iki yana hareket ettirilir.
  • İç kulak denge sisteminin nasıl çalıştığını kontrol etmeye yardımcı olur.
• Vestibüler Testler:
  • İç kulak problemlerini belirlemek için çeşitli testleri içerir.
  • Göz hareketleri, baş ve vücut hareketleri sırasında ve kulak kanallarına sıcak veya soğuk su verilerek incelenir.

Bu testlere ek olarak, altta yatan nedenleri belirlemek için görüntüleme yöntemleri de kullanılabilir:

• BT (Bilgisayarlı Tomografi)
• MR (Manyetik Rezonans Görüntüleme)

Bu testlerin yardımıyla, vertigo sebepleri doğru bir şekilde belirlenebilir ve uygun tedavi planı oluşturulabilir.

Vertigo tedavisi, altta yatan nedenin doğru bir şekilde belirlenmesiyle mümkündür. Tedavi seçenekleri, semptomların şiddetine, vertigoya neden olan sebeplere ve hastanın genel sağlık durumuna bağlıdır. En yaygın tedavi yöntemleri arasında ilaçlar, fizik tedavi, nadiren cerrahi müdahaleler ve yaşam tarzı değişiklikleri yer alır.

Tedavi Yöntemleri:

• Pozisyonel Vertigo (BPPV) Tedavisi: BPPV, iç kulakta yerinden oynamış kristallerin neden olduğu bir baş dönmesi türüdür. Bu durumda, özel düzeltme manevraları, Epley, Semont ve Barbekü gibi teknikler kullanılarak kristallerin doğru pozisyona getirilmesi sağlanır. Bu manevralardan önce ilaç tedavisi uygulanmamalıdır, çünkü ilaçlar tedavi sürecini olumsuz etkileyebilir.
• Vertigo manevrası, hastaya özel seanslar halinde yapılır ve tekrarlama sıklığı hastanın durumuna göre belirlenir. Eğer baş dönmesi çok şiddetliyse ve kulakta birden fazla kanal varsa, ilaç tedavisi eklenebilir.
• Diğer Vertigo Nedenleri İçin Tedavi Seçenekleri:
• İlaç Tedavisi: Vertigo ilacı nedenine bağlı olarak, baş dönmesinin şiddetini hafifletmek amacıyla ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar genellikle vertigoyu kontrol altına almayı hedefler.
• Kulak İçi Enjeksiyonlar: İç kulaktaki sıvı dengesizlikleri veya diğer kulak sorunları için kulak içi enjeksiyon tedavileri vardır. Bu tedaviler, vertigo sorunları için bir seçenek olabilir.
• Denge Rehabilitasyonu: Dengeyi güçlendirmeye yönelik fiziksel terapi programları, vertigo egzersizler ve vertigo hareketleri önemli bir parçasıdır. Rehabilitasyon, hastaların denge bozukluklarını iyileştirmelerine yardımcı olabilir.
• Cerrahi Müdahaleler: Çok nadir durumlarda, özellikle ilaç ve diğer tedavi yöntemleriyle iyileşmeyen vakalarda cerrahi müdahalelere başvurulabilir.

Tedavi planı, hastanın durumuna göre hazırlanır. Vertigo nedenleri hedeflenir. Kişiye özel tedavi seçenekleri ile hastanın yaşam kalitesi iyileştirilir.

Hastalar, semptomlarını kontrol altında tutmak ve yaşam kalitelerini artırmak için bazı önemli noktalara dikkat etmelidir:

• Düzenli ve Yeterli Uyku: Düzensiz ve yetersiz uyku, vücudun dinlenememesine ve birçok hastalığa zemin hazırlar. Herkesin düzenli ve yeterli uykuya özen göstermesi gerekir.
• Stresten Uzak Durmak: Kişiyi strese sokan faktörlerin hayatından çıkarılması önemlidir.
• Aşırı stres, bağışıklık sistemini olumsuz etkilediği için atakları tetikleyebilir.
• Sağlıklı Beslenme: Güçlü bir bağışıklık sistemi, birçok hastalıktan korunmaya yardımcı olur. Sağlıklı ve taze gıdalar tüketilmeli, aşırı tuzlu, yağlı ve işlenmiş gıdalardan uzak durulmalıdır.
• Vitamin ve Mineral Dengesine Dikkat Etmek: Vitamin ve mineral değerleri önemlidir. Özellikle D vitamini normal seviyede olmalıdır. Bu, bağışıklığı güçlendirir.
• Ani Hareketlerden Kaçınmak: Tedaviden sonra, ani hareketler yapmaktan ve hareketli sporlardan kaçınılmalıdır.
• Bol Sıvı Tüketmek ve Kafeinden Uzak Durmak: Bol sıvı içmelisiniz. Kahve, kola ve çikolata gibi kafeinli yiyecek ve içeceklerden uzak durmalısınız. Ayrıca sigara içmeyi bırakmalısınız.

Günlük yaşamlarında uygulayacakları bazı önlemlerle semptomların ortaya çıkmasını engelleyebilir veya hafifletebilirler. İşte iyi gelen bazı yöntemler:

• Yavaş Hareket Etmek: Ayağa kalkarken veya başınızı çevirirken ani hareketlerden kaçının, yavaş ve kontrollü hareket edin.
• Baş Yüksekte Uyku: Başınızı yastıkla yükselterek uyumak, iç kulaktaki basıncı azaltmaya yardımcı olabilir.
• Sessiz ve Karanlık Ortam: Baş dönmesi hissini azaltmak için sessiz ve karanlık bir odada dinlenmek faydalı olacaktır.
• Oturmak: Başınız döndüğünde, hızlıca güvenli bir yere oturun veya uzanın.

Semptomların hafifletilmesi ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesi için altta yatan nedene bağlı olarak farklı yöntemler uygulanabilir. Ancak, genel olarak, hastalığın semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilecek bazı öneriler bulunmaktadır:

Tetikleyicilerden Kaçının:

• Ani hareketlerden kaçının: Başınızı hızlı bir şekilde çevirmekten, eğilmekten veya kalkmaktan kaçının.
• Yüksek yerlerden uzak durun: Yükseklik vertigoyu tetikleyebilir.
• Kafein ve alkolü sınırlayın: Bu maddeler dehidrasyona ve hastalığın semptomlarının kötüleşmesine neden olabilir.
• Stresten uzak durun: Stres hastalığın semptomlarını tetikleyebilir veya kötüleştirebilir.
• Alerjenlerden kaçının: Alerjiler hastalığın semptomlarını tetikleyebilir.

Evde Yapabilecekleriniz:

• Bol dinlenin: Vücudunuzun iyileşmesi için dinlenmek önemlidir.
• Bol sıvı tüketin: Dehidrasyon hastalığın semptomlarını kötüleştirebilir.
• Denge egzersizleri yapın: Belirli denge egzersizleri, beyninizin denge sistemini yeniden eğitmesine yardımcı olabilir. (Örnek: Epley manevrası)
• Zencefil tüketin: Zencefil, mide bulantısını hafifletmeye yardımcı olabilir.
• Akupunktur: Bazı insanlar akupunkturun hastalığın semptomlarını hafifletmede yardımcı olduğunu bulmaktadır.