Doğum Kontrol Hapı Nedir ?

Doğum kontrol hapı, kadınların gebelikten korunmak amacıyla düzenli olarak kullandığı, hormon içerikli oral kontraseptif ilaçlardır. Bu haplar genellikle östrojen ve progesteron adlı iki ana kadınlık hormonunu içerir ve bu hormonlar sayesinde kadının yumurtlama döngüsünü etkileyerek gebeliği önler. Doğum kontrol hapları yalnızca gebeliği önlemekle kalmaz; aynı zamanda adet düzensizliklerini dengeleme, regl ağrılarını azaltma, sivilce tedavisine yardımcı olma ve bazı kadın hastalıklarının tedavisini destekleme gibi ek faydalar da sunar.

Bu ilaçlar, genellikle 21 ya da 28 günlük blister ambalajlar halinde sunulur. 21 tabletlik kutularda yalnızca aktif haplar yer alırken, 28 tabletlik kutularda genellikle 21 aktif hap ve 7 adet placebo (etkisiz) hap bulunur. Placebo haplar, kadının günlük rutinine devam etmesini sağlarken, bu süre zarfında adet kanamasının gerçekleşmesi hedeflenir.

Doğum kontrol hapları, doktor gözetiminde kullanılması gereken ilaçlardır. Çünkü her kadının hormonal dengesi farklıdır ve bazı durumlarda bu haplar sağlık sorunlarına yol açabilir. Özellikle damar tıkanıklığı, karaciğer hastalıkları, migren ya da hipertansiyon gibi sağlık sorunları olan kadınlar doğum kontrol hapı kullanmadan önce mutlaka bir kadın doğum uzmanına başvurmalıdır.

Doğum kontrol hapları, doğru şekilde kullanıldığında etkili ve güvenilir bir korunma yöntemidir. Ancak her ilaçta olduğu gibi, bu hapların da doğru zamanda, doğru dozda ve kişiye özel kullanımı büyük önem taşır.

• Peki, doğum kontrol hapları nasıl kullanılmalı?
• Kimler için uygundur, kimler için risk oluşturabilir?

A Life Sağlık Grubu Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Mehmet Demir, doğum kontrol yöntemleri arasında en sık tercih edilen bu ilacın kullanım önerilerini ve dikkat edilmesi gereken noktaları sizler için anlatıyor.

Doğum kontrol hapları çoğu kadın için güvenli ve etkilidir, ancak bazı kadınlarda yan etkileri olabilir. Bazı yaygın yan etkiler şunları içerir:

• Baş ağrısı, migren
• Bulantı, kusma
• Karın ağrısı, kramp
• Göğüslerde hassasiyet
• Akne
• Depresyon veya anksiyete

Ayrıca, doğum kontrol haplarının bazı ciddi yan etkileri de olabilir, ancak bu durumlar nadirdir. Bunlar arasında şunlar yer alır:

• DVT (derin ven trombozu) veya PE (akciğer embolisi) gibi kan pıhtılaşması sorunları
• Yüksek tansiyon
• Karaciğer veya safra kesesi problemleri
• Meme kanseri, rahim kanseri veya diğer kanser türleri

Doğum kontrol hapı kullanan her kadında bu yan etkiler görülmeyebilir ve çoğu kadın için bu haplar güvenlidir. Ancak, herhangi bir yan etki veya endişe durumunda doktorla konuşmak önemlidir.

Doğum kontrol haplarının birçok faydası vardır:

• Hamilelikten Korunma: Doğum kontrol hapları, doğru ve düzenli kullanıldığında yüksek bir doğum kontrolü etkinliğine sahiptir. Bu sayede kadınlar, istenmeyen gebelikleri önleyebilirler.
• Adet Düzeninin Düzenlenmesi: Doğum kontrol hapları, kadınların adet döngülerini düzenleyebilir. Haplar, adet sancılarını ve aşırı kanamaları azaltabilir, adet döngüsünde düzensizlikleri önleyebilir.
• Yumurtlama ile İlişkili Sağlık Sorunlarının Hafifletilmesi: Polikistik over sendromu, endometriozis, yumurtalık kistleri gibi yumurtlama ile ilişkili sağlık sorunları olan kadınlar, doğum kontrol haplarını kullanarak bu rahatsızlıkların semptomlarını hafifletebilirler.
• Akne Tedavisi: Doğum kontrol hapları, ciltteki yağ üretimini azaltarak akneye neden olan hormonal değişiklikleri kontrol altına alabilir.
• Rahim Kanseri Riskinin Azaltılması: Doğum kontrol haplarının uzun süreli kullanımı, rahim kanseri riskini azaltabilir.
• Ektopik Gebelik Riskinin Azaltılması: Doğum kontrol hapları, ektopik gebelik riskini azaltabilir.
• Rahim İçi Yapışıklıkların Önlenmesi: Doğum kontrol hapları, rahim içi yapışıklıkları önleyebilir.

Bu nedenlerden dolayı, doğum kontrol hapları birçok kadın için yararlıdır. Ancak her kadının bireysel sağlık durumuna göre doğum kontrol yöntemleri seçmesi gerekir.

Doğum kontrol hapı herkes için uygun olmayabilir. Özellikle şu durumlarda kullanılmamalıdır:

• 35 yaş üstü ve sigara içen kadınlar

• Damar hastalıkları, felç veya kalp hastalığı öyküsü olanlar

• Meme veya karaciğer kanseri öyküsü olanlar

• Tansiyon veya karaciğer rahatsızlığı bulunanlar

• Hamile ya da emziren kadınlar (mini haplar hariç)

Bu nedenle doğum kontrol hapına başlamadan önce doktor değerlendirmesi şarttır.

Doğum kontrol hapının etki mekanizması, kadının doğal adet döngüsüne müdahale ederek hamileliği önlemeye dayanır. Bu haplar vücuda dışarıdan sentetik östrojen ve progesteron hormonları sağlar. Bu hormonlar sayesinde üç ana mekanizma devreye girer:

1. Yumurtlamanın Engellenmesi (Ovulasyonun Durdurulması): Kadın vücudu her ay yumurtlama döneminde bir yumurta hücresi üretir. Ancak doğum kontrol hapları, beyindeki hipotalamus ve hipofiz bezlerini etkileyerek luteinizan hormon (LH) ve folikül uyarıcı hormon (FSH) salgılanmasını baskılar. Bu baskılama sonucunda yumurtlama gerçekleşmez, yani döllenebilecek bir yumurta oluşmaz.

2. Rahim Ağzı Mukusunun Kalınlaştırılması: Doğum kontrol hapları rahim ağzında salgılanan mukusun kıvamını değiştirerek daha yoğun ve kalın hale getirir. Böylece sperm hücrelerinin rahim içine girişini zorlaştırır. Bu, spermin yumurtaya ulaşmasını büyük ölçüde engeller.

3. Rahim İç Duvarının (Endometrium) Yapısını Değiştirmesi: Haplar, döllenmiş bir yumurtanın rahme yerleşmesi için gereken uygun ortamı ortadan kaldırır. Endometrium daha ince hale gelir ve bu durum döllenmiş yumurtanın tutunmasını zorlaştırır.

Bu üçlü koruma mekanizması, doğum kontrol haplarını yüksek oranda etkili kılar. Tipik kullanımda bile %91 civarında koruyuculuğa sahiptir. Ancak ideal kullanımda, yani her gün aynı saatte düzenli alındığında bu oran %99'a kadar çıkar.

Bununla birlikte, hapların etkili olabilmesi için doğru ve düzenli kullanım şarttır. Hapların bir veya birkaç gün aksatılması durumunda yumurtlama tekrar başlayabilir ve gebelik riski artar. Bu nedenle özellikle ilk kutuya başlarken doktorun yönlendirmesi doğrultusunda başlanmalı ve takibi dikkatle yapılmalıdır.

Doğum kontrol hapları, içerdikleri hormonlara ve kullanım şekillerine göre iki ana kategoriye ayrılır: kombine doğum kontrol hapları ve sadece progesteron içeren doğum kontrol hapları (mini haplar). Her iki tür de farklı ihtiyaçlara ve sağlık durumlarına göre tercih edilebilir.

Bu haplar, hem östrojen hem de progesteron hormonlarının sentetik versiyonlarını içerir. En yaygın kullanılan doğum kontrol hapı türüdür. Bu hapların temel özellikleri şunlardır:

• Yumurtlamayı baskılar: LH ve FSH hormonlarını engelleyerek yumurtlama sürecini durdurur.

• Rahim ağzı salgısını kalınlaştırır: Spermlerin rahme ulaşmasını zorlaştırır.

• Rahim içi dokusunu inceltir: Döllenmiş yumurtanın tutunma şansını azaltır.

Kombine haplar genellikle 21 aktif ve 7 plasebo (hormonsuz) tablet şeklinde paketlenir. 7 günlük plasebo döneminde adet benzeri bir kanama meydana gelir. Bazı kutularda ise 24+4 ya da 26+2 tablet dağılımı bulunabilir.

• Adet döngüsünü düzenler.

• Adet ağrılarını azaltabilir.

• Akneleri ve cilt problemlerini iyileştirebilir.

• Yumurtalık kistleri, endometriozis ve bazı kanser türlerine karşı koruyucu olabilir.

• Östrojen içermesi nedeniyle migren, hipertansiyon, pıhtılaşma problemi olan kişilerde önerilmez.

• Emziren anneler için uygun değildir.

• Bazı kadınlarda bulantı, baş ağrısı veya göğüslerde hassasiyet yapabilir.

Östrojen içermeyen bu haplar, özellikle emziren anneler veya östrojene karşı hassasiyeti olan kadınlar tarafından tercih edilir.

Her iki hap türü de etkili olsa da, kişinin sağlık geçmişine ve yaşam tarzına göre en uygun olanı doktor tarafından belirlenmelidir. Bu tür haplar yalnızca progesteron hormonunu içerir ve özellikle östrojen kullanamayan kadınlar için geliştirilmiştir.

• Rahim ağzı salgısını kalınlaştırır.
• Endometriumu ince tutar.
• Bazı durumlarda yumurtlamayı baskılar, ancak bu etki kombine haplara kıyasla daha azdır.

Kimler için uygundur:

• Emziren kadınlar
• Östrojen kullanması sakıncalı olanlar (tansiyon, damar hastalığı vb.)
• Tıbbi geçmişinde pıhtılaşma sorunu olanlar

Kullanım şekli:

• Her gün aynı saatte alınmalıdır.
• Günlük birkaç saatlik gecikme bile hapın koruyuculuğunu düşürebilir.

Avantajları:

• Emzirme döneminde kullanılabilir.
• Östrojenle ilişkili riskleri taşımaz.

Dezavantajları:

• Adet düzensizlikleri yapabilir.
• Yumurtlamayı her zaman baskılamadığı için gebelik riski kombine haplara göre biraz daha yüksektir.

Doğum kontrol hapı nasıl kullanılır? sorusu oldukça önemlidir. Genellikle adet döneminin ilk gününden itibaren başlanır ve her gün aynı saatte bir hap alınır. 21 gün boyunca hap alınır, ardından 7 günlük ara verilir ya da plasebo (etkisiz) haplar alınır.

Kombine haplarda 21+7 veya 24+4 gibi rejimler uygulanır. Mini haplarda ise her gün düzenli olarak ara vermeden hap alınır.

Doğru kullanım oldukça kritiktir. Hap alımı unutulursa koruyuculuk azalabilir. Bu nedenle hapın düzenli olarak alınması hayati önem taşır.

Doğum kontrol hapları, kadın vücudunda doğal olarak üretilen hormonların yapısına benzer sentetik hormonlar içerir. Bu hormonlar, östrojen ve progesteron olmak üzere iki türdür.

Doğum kontrol hapları, kadınların doğal hormonal döngüsünü taklit ederek yumurtlamayı önler. Östrojen hormonu, hipofiz bezini inhibe ederek, yumurtalıklarda folikül oluşumunu engeller. Progesteron hormonu ise, yumurtalıklardan salınan hormonları inhibe ederek, döllenmiş yumurtanın rahime yerleşmesini engeller.

Doğum kontrol haplarının içerdikleri hormonlar, vücudun hormonal dengesini etkileyebilir. Bu nedenle, doğum kontrol hapı kullanan kadınlar, bazı yan etkiler yaşayabilirler. Bu yan etkiler arasında, göğüs hassasiyeti, mide bulantısı, baş ağrısı, kilo alımı, kanama düzensizlikleri, cilt problemleri, depresyon ve anksiyete gibi sorunlar yer alabilir.

Bazı kadınlar, doğum kontrol haplarının hormonal etkileri nedeniyle, vücutlarında oluşabilecek hormonal bozukluklar nedeniyle bu hapları kullanmamayı tercih edebilirler. Ancak, doğum kontrol hapları, düzenli ve doğru kullanıldığında yüksek bir doğum kontrolü etkinliği sunar ve kadınların adet döngüsünü düzenleyebilir, hormonla ilişkili sağlık sorunlarını hafifletebilir.

Doğum kontrol hapları, bazı kadınlarda kilo alımına neden olabilir, ancak bu her kadında görülmeyebilir ve genellikle çok fazla kilo alımına neden olmaz. Doğum kontrol haplarının içeriğindeki hormonlar, bazı kadınlarda vücut yağlarının depolanmasına neden olabilir.

Bazı araştırmalar, doğum kontrol haplarının neden olduğu kilo alımının, yalnızca sınırlı bir artış olduğunu göstermektedir. Ayrıca, kilo alımı, doğum kontrol hapının türüne ve dozuna göre değişebilir. Bazı kadınlar, doğum kontrol haplarını kullanmaya başladıklarında, vücutlarındaki su tutulumu nedeniyle geçici olarak bir miktar kilo alabilirler. Ancak, bu genellikle birkaç hafta içinde normale döner.

Doğum kontrol hapları, kilo alımı gibi yan etkileri nedeniyle kadınların tercih etmediği bir yöntem olabilir. Ancak, her kadının vücudu farklı olduğu için, bir kadının doğum kontrol haplarını kullanması durumunda kilo alımı yaşayıp yaşamayacağı tamamen kişisel bir durumdur.

Doğum kontrol hapları hakkında birçok yanlış bilgi mevcut. İşte doğru olmayan bazı yaygın inanışlar:

• Doğum kontrol hapları kadınlarda kısırlığa neden olur: Bu doğru değildir. Doğum kontrol haplarının kullanımı sona erdiğinde, kadınların çoğu doğal olarak gebe kalabilir.
• Doğum kontrol hapları tüm kadınlar için uygun değildir: Doğum kontrol hapları, sağlıklı kadınlar için güvenli bir doğum kontrol yöntemidir. Ancak bazı kadınlar için uygun olmayabilir. Örneğin, sigara içen kadınlar veya bazı sağlık sorunları olan kadınlar için uygun olmayabilir.
• Doğum kontrol hapları kansere neden olur: Bu doğru değildir. Bazı araştırmalar, doğum kontrol haplarının meme kanseri riskini artırabileceğini gösterse de, bu artış genellikle küçük ve kısa sürelidir. Ayrıca, doğum kontrol haplarının rahim kanseri ve yumurtalık kanseri riskini azalttığı gösterilmiştir.
• Doğum kontrol hapları cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlar: Doğum kontrol hapları, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamaz. Sadece gebeliği önler.
• Doğum kontrol hapları sürekli kullanılamaz: Doğum kontrol hapları, sürekli kullanılabilecek güvenli bir doğum kontrol yöntemidir. Bazı kadınlar, adet dönemlerini engellemek için doğum kontrol haplarını sürekli olarak kullanabilirler.
• Doğum kontrol hapları tüm hormonal sorunları çözer: Doğum kontrol hapları, bazı hormonla ilgili sorunları hafifletebilir, ancak tüm hormonal sorunları çözmez. Bazı hormonal sorunlar için farklı tedaviler gerekebilir.

Bu nedenle, doğum kontrol hapları hakkında doğru bilgiye sahip olmak, kadınların doğru bir şekilde karar vermesine yardımcı olabilir.